SRBI SE KRSTILI I RATOVALI U KAPADOKIJI: Antička Anatolija krije tajne srpskih evroazijskih migracija

Romejski car Mavrikije je prvi, posle balkanskog pohoda od 582. do 602. godine, počeo da naseljava Srbe u Anatoliju kao stratiote, graničare. Slične poduhvate su preduzeli carevi Konstans Drugi i Justinijan Drugi.

Srpski stratioti, krajiška vojska, dobili su mala nasledna imanja s obavezom da brane granicu carstva od Arapa, čija je Sasanidska imperija napadala Putem svile preko Kapadokije, drevne raskrsnice ljudi, roba i ideja.

Nema istorijskih dokaza da je u ovoj oblasti bilo srpskih naselja, jer je anadolski plato i inače slabo arheološki istražen. Van sumnje je, pak, da su srpski stratioti ratovali u Kapadokiji gde su se odvajkada susretale i sukobljavale civilizacije i vojske, od mesopotamskih do balkanskih. Romejski dokumenti su ovekovečili ime čuvenog vojskovođe Tome Slovena iz 9. veka.

Kapadokija, drevna stanica na Putu svile tradicionalno je i prostor prožimanja kultova i religija. Kada bi novi osvajač zauzeo Kapadokiju stare hramove je posvećivao svojim bogovima, ali je tolerisao i poštovanje starih, zlu ne trebalo. Na istim mestima su obožavani Velika majka Zemlja, helenska božanstava sa Olimpa, persijski kult vatre, rimski carevi-bogovi i, na kraju, Hrist.

Pre nove ere u Kapadokiji postojali su gradovi hramovi koje je opsluživalo nekoliko hiljada "svetih robova". Kada se na sceni pojavilo hrišćanstvo, najbezbednije utočište hiljada monaha i centar širenja ka Evropi stvorilo je u Kapadokiji. Najvažniji propovednici bili su rimski legionari koji su sa ratnim plenom i ranama iz Male Azije prenosili i novi kult. Hrišćanski sveti ratnici, Georgije Pobedonosac i Merkurije, rođeni u Kapadokiji, na ikonama i freskama se prikazuju u rimskim uniformama, zato što jesu bili oficiri, verovatno u čuvenoj 12. legiji Fulminati (Munjevitoj).

Maloazijski Srbi stratioti, čiji se broj procenjuje na 80.000 muškaraca u vojnoj službi i oko 250.000 stanovnika, bili su prva istorijski poznata hristijanizovana srpska zajednica. Ona je novu religiju prihvatila sa izvora, iz pećinskih crkava i manastira Kapadokije, koje su stvorili protohrišćani iz Galileje, Egipta i Sirije, o kojima svedoče ukrasi malih hramova uklesanih u mekom kapadokijskom peščaru.

Kapadokija je u 8. i 9. veku ponovo bila utočište, ovoga puta za poštovaoce ikona, ikonofile, koje su tadašnji vizantijski carevi progonili u nameri da uguše kult svetih slika. Ranohrišćanske pećine su tada proširivane i raskošno oslikavane i u njima je crkvena umetnost očuvana do pobede ikonofila, kada se iz kapadokijskog podzemlja vratila u sve crkve Vizantije. Posle toga iz Evrope su u "Svetu Kapadokiju" navalili novi bogati ktitori donoseći raskošne arhitektonske stilove. U dubini stena su tada klesani pravi katedralni hramovi, sa tavanicama visokim po dvadesetak metara koje podupiru grandiozni stubovi pod kupolama kroz koje svetlost nikada neće ući. Nisu se promenili samo vrlo mali i dobro skriveni ulazi u velelepne, a spolja nevidljive građevine. Oni su bili jedina garancija bezbednosti na raskršću puteva i vojski, koja su nam kapadokijska čuda sačuvali do danas.

Fantastična saga o anatolskim Srbima, koji se pominju do konačnog osmanskog osvajanja, potpuno je utemeljena u istorijskim dokumentima, ali je nažalost doživela sudbinu zaboravljenog putokaza. Štetočinske šarlatanske teorije su zasenile naučne podatke i neverovatnu priču o srpskim migracijama na Putu svile između Istoka i Zapada, čije je duhovno žarište bila Kapadokija.

VEZA

NAUČNICI pretpostavljaju da su iz zajednice maloazijskih Srba došli propovednici među sunarodnike na Balkanu da na razumljivom jeziku šire hrišćanstvo. Crkvice sinajskih monaha u Kapadokiji, s druge strane, mogu da budu početna tačka istraživanja, puta srpskih monaha koji su početkom 11. veka u manastiru Svete Katarine pod Mojsijevom gorom, ostavili naše najstarije poznate rukopise.