DASKE IM DO KRAJA ŽIVOTA MNOGO ZNAČE: Preuzimanje uloge penzionera se vrlo retko poklapa odlaskom umetnika sa scene
ONI koji jednom stupe na daske koje život znače, vrlo ih teško napuštaju, čak i kada, bilo po sili zakona bilo sopstvenom odlukom, prihvate rolu koja ih sve čeka - ulogu penzionera.
Foto M. Anđela
Čak i ako pozorišta nemaju potrebu za njima, te ne pozivaju svog nekadašnjeg glumca ili pevača da igra ili makar povremeno "uskoči" i spase kakvu predstavu, penzionisani umetnici najčešće ostaju u blizini - kako same umetnosti, tako i zdanja teatra u kome su proveli radni vek.
Čuven je "slučaj" operskog pevača Velizara Maksimovića: nakon prvobitnog uskakanja u izvođenje "Boema" (dovedeno u pitanje zbog bolesti oba basa), ovaj tada osamdesetčetvorogodišnjak je posle punih deset godina penzionerskog staža "obnovio" pevačku karijeru i potvrdio davno stečen status rekordera u broju "spasavanja" predstava uskakanjem u poslednji čas. Na taj prvi poziv iz direkcije Opere, samo je odgovorio "Tu sam!", za dva dana naučio je, odnosno obnovio ulogu i ponovo zapevao.
UMETNICI (NE)RADO IDU U PENZIJU
To što je u proteklih godinu dana u PIO fondu zabeleženo gotovo četiri hiljade (3.839) novih "samostalaca" - korisnika penzija (i da ih istovremeno među zaposlenima nije čak za sedam hiljada manje), teško da bi se moglo "čitati" kao da umetnici hrle u penziju. I oni sa usamljeničkim (i uz fizičku formu manje vezanim) umetničkim pozivima poput pisaca (ukoliko nisu imali i neki "pravi" posao uz spisateljski), nerado odlaze u penziju dok god je garantovani im iznos minimalan.
Prethodno je i taj voljeni bas Maksa, koji je u penziju otišao početkom devedesetih, punih 16 godina proveo pevajući kao honorarni saradnik svog Narodnog pozorišta. Upravo tako izgleda najuobičajeniji tok "penzionerske karijere" naših operskih pevača starijih od 65 godina, sa koliko postanu "viđeni za penziju". U većini su oni koji ujedno sa penzionerskom, nanovo prihvataju i ulogu honorarca. Tek sasvim retko neki novopečeni penzioner preko noći sasvim nestane sa scene i liši se aplauza, ovacija, i pre svega igre pod svetlima pozornice.
- Ako nemamo adekvatnu zamenu za protagonistu neke od opera na repertoaru, često i rado angažujemo naše penzionere, honorarno, a oni se gotovo bez izuzetka odazivaju - potvrđuje i direktorka Opere Narodnog pozorišta Jasmina Trumbetaš Petrović.
- Trudim se da uvek na umu imam da je dužnost nas iz pozorišta da brinemo o svojim prethodnicima, nekadašnjim mentorima i uzorima, ljudima koji su stvarali u Zlatno doba beogradske Opere i na čijem smo tragu počeli da gradimo svoje karijere, da se sa poštovanjem odnosimo prema svima koji su utrli put nama i da se nadamo da ćemo isto poštovanje steći od onih koji tek dolaze.
Ista je priča i sa glumcima, čije se karijere vrlo retko zaustavljaju sa 65. rođendanom i koji, uporedo sa rolom penzionera, nastavljaju da prihvataju nove uloge i u teatru igraju one stare.
- Glumci igraju, najčešće, dok god ih služi zdravlje - potvrđuje Duška Marković, sekretar Udruženja dramskih umetnika Srbije.
- Problem je jedino u tome što je malo onih zaista dobrih dramskih uloga za ljude u "izvesnim godinama", pogotovo za glumice, mada su one i kao mlađe mahom osuđene na tipske role.
Markovićeva ističe da je problem veći, a penzija značajno manja, umetnicima koji su za radnog veka bili u statusu "samostalaca" - podseća da je institut samostalnog umetnika uveden 1983. ali i da se od 2003. doprinosi za njih obračunavaju po minimalnim osnovicama.
Premda makar Grad Beograd od 2015. redovno uplaćuje doprinose za ove umetnike, donekle umanjujući neizvesnost i strah za egzistenciju od trenutka kada odu u penziju - i u ovoj branši iščekuju se neke sistemske promene, u korist "samostalaca".