FELJTON - SRPSKI LOGORAŠI KAO ŽIVI ŠTIT: Skladište žita pretvoreno je u mučilište za Srbe

Pritvorenik je umro ubrzo nakon toga od posljedica povreda. Prisilio je jednog pritvorenika da otvori usta kako bi mu na jezik stavio par zagrijanih klješta, a onda ih zatvorio prouzrokujući opekotine u ustima, na usnama i jeziku. Zatim je pomoću klješta zapalio uho zatvorenika. Stavio je gas-masku na lice drugog pritvorenika i stegnuo je da blokira snabdijevanje vazduhom. Zatim je zagrijanim nožem spalio ruku, nogu i bedra zatočeniku. Prisilio je jednog pritvorenika da radi sklekove dok su ga udarali nogama i bejzbol palicom" (ICTY, Mucić et al. IT-96-21).

Brutalno mučenje srpskih žena u ovom kampu opisano je u drugom dokumentu Ujedinjenih nacija: "Fizičko mučenje kojem su Muslimani izložili Srbe sa ovog područja je posebno brutalno. Srpkinje se terete za posjedovanje radio-stanica i vođenje ratnih časopisa. Oni su uhapšeni po ovim optužbama i fizički i psihički zlostavljani i ponižavani."

U IZVEŠTAJU Ujedinjenih nacija za ljudska prava Tadeuš Mazovjecki piše: "MKCK je u novembru 1992. prvi put posjetio državni zatvor u Tarčinu, uprkos jasnoj obavezi da se odmah obavijesti MKCK o novim zatvorima. Izvještava se da su tamo uslovi zastrašujući zbog neadekvatnog grijanja i pokrivača za pritvorene" (United Nations Commission on Human Rights, 1993, para. 69).

Još jedan veliki koncentracioni logor kojim je upravljala Armija BiH u ranoj fazi rata osnovan je u Tarčinu, oko 25 km od Sarajeva. Ovaj logor je funkcionisao tokom cijelog rata.

Jedno veliko skladište žita u Tarčinu pretvoreno je u koncentracioni logor, a komore za skladištenje žita u ćelije za zatvorenike. Logor su obično nazivali logor Tarčin ili Silos. ARBiH je 11 maja. napala i zauzela kasarnu JNA u Krupi, u opštini Hadžići. Jedanaest zarobljenih vojnika JNA bili su prvi zarobljenici logora. Od 20. maja ARBiH je započela masovno prisilno premještanje srpskih civila iz Tarčina i Pazarića u logor Silos.

MNOGI Srbi iz Sarajeva takođe su završili u logoru. Prema srpskim izvorima, zatvorska populacija u logoru povećala se na oko 550 muškaraca i žena. Svi oni, izuzev vojnika JNA, bili su civili između 14 i 85 godina i nikada nisu služili u Vojsci Republike Srpske ili bilo kojoj dobrovoljnoj vojnoj formaciji. Zatvorenici su bili prisiljeni da rade na liniji fronta u sarajevskoj opštini Hrasnica, gdje su služili kao "živi štit" i bili izloženi snajperskoj vatri i artiljerijskom granatiranju. Ovi zatvorenici su gradili tunel za opskrbu ispod aerodroma. Najmanje 24 njih su ubijeni ili umrli u logoru zbog mučenja, napornog rada, neljudskih uslova i neuhranjenosti. Prema izjavi svjedoka Radojke Pandurević, koja je bila zatvorenik u logoru između 1992. i 1996. godine, 24 zatočenika su umrla od gladi ili od povreda zadobijenih tokom premlaćivanja, a 16 zatočenika je ubijeno na linijama u kojima su korišteni kao živi štit i prisiljeni da kopaju rovove. Sveukupno je do 150 Srba prošlo kroz logor Hrasnica. Uhapšeni su i bačeni u logor samo zbog svoje etničke pripadnosti, radi stvaranja atmosfere potpune nesigurnosti, bez nade za dalji opstanak (Dželetović, 2000, str. 148).

DRUGI izvještaj g. Mazovjeckog opisao je upotrebu srpskih zatvorenika kao "živog štita": "Prema sporazumu koji je sklopio Međunarodni komitet Crvenog krsta (MKCK), Vlada je 19. oktobra 1993. godine pustila iz pritvorskog centra u Konjicu 309 bosanskih Hrvata. Krajem oktobra 1993. godine u 24 registrovana pritvorska centra bilo je smješteno oko 1.100 zatočenika. Najveći registrovani pritvorski centri bili su u Tarčinu i Pazariću, na putu zapadno od Sarajeva i u Zenici, centralna Bosna.

Samo je mali dio registrovanih pritvorenika smatran ratnim zarobljenicima. Ostali su bili civili porijeklom bosanski Srbi ili bosanski Hrvati, zatočeni kako bi se obezbijedio bazen zatvorenika koji bi se mogli razmijeniti za bosanske Muslimane, koji su držani kao ratni zarobljenici, ili za upotrebu na liniji fronta za prisilni rad, ili kako bi zaštitili napredovanje vojske kao 'živi štit'."

PROFESOR i predsjednik Srpskog građanskog vjeća Mirko Pejanović u svojim memoarima iznosi priču profesora medicine Trifka Guzine iz Univerzitetskog medicinskog centra u Sarajevu. Bio je poznat po svojoj profesionalnosti u oblasti urologije, a pomagao je mnogim ljudima u Sarajevu i širom Bosne. Profesor Guzina uhapšen je na putu kući i odveden u zatvor hrvatskog paravojnog HOS-a. Zatvor je bio namijenjen uglednim srpskim intelektualcima, posebno onima koji su imali bilo kakve veze sa SDS-om.

Na intervenciju Pejanovića i Kecmanovića, doktor Trifko Guzina pušten je i otputovao je u Srbiju. Veoma je požalio što je pao u zamku Izetbegovićeve propagande o multikulturalnom raju Bosne i Hercegovine pod njegovim režimom. Iskustvo profesora Guzine potvrdio je bivši član Predsjedništva i dekan Univerziteta u Sarajevu, profesor Nenad Kecmanović:

"Tada je situacija u Sarajevu bila haotična. Grad je bio podijeljen na zone pod kontrolom različitih paravojnih formacija, koje su bile povezane sa vlastima, ali nisu bile pod njihovom kontrolom. Te nasilne grupe, koje su ponekad djelovale kao vojne jedinice, a ponekad i kao policija, de fakto su držale teritoriju grada pod svojom kontrolom. Imali su vlastite zatvore, ali niko nikada nije znao njihovo ime ili broj, niti da li zvanično postoje.

UPRKOS nekoliko intervencija u Predsjedništvu, nikada nismo dobili nikakve konkretne informacije o tim zatvorima, koji su, praktično, bili namijenjeni samo Srbima. Mogu lično razgovarati o postojanju privatnog zatvora u podrumu hotela "Zagreb" na Marindvoru.

Dok smo tragali za ljekarom koji je nestao, Trifkom Guzinom, profesorom Slavkom Leovcem i njegovom suprugom Ankicom, zbog uznemirenog zahtjeva njihovih rođaka, pronašao sam ih, pošto su bili zatvoreni nekoliko dana samo zato što su bili članovi političkog savjeta Srpske demokratske stranke. Na sličan način saznao sam da je takav zatvor postojao i u podrumu hotela 'Evropa', kada su sveštenik Drago Ubiparipović, njegov župni službenik i mnogi pravoslavni vjernici privedeni i pritvoreni nakon molitve u pravoslavnoj crkvi.

Službeni policijski organi, uključujući ministra unutrašnjih poslova Delimustafića, nisu imali informacije o tome i nisu bili u mogućnosti da pomognu u oslobađanju tih ljudi. Simptomatično je da je u takvim slučajevima bilo vrlo efikasno intervenisati sa Izetbegovićem."

SUTRA: SEKSUALNO NASILjE NAD SRPKINjAMA