FELJTON - TAJNA ZLOČINA U KAZANIMA: Zločini počinjeni nad Srbima u Sarajevu bili su javni
DANAS je neosporno da je bošnjačka armija Alije Izetbegovića apsorbovala u svoje redove brojne kriminalce u paravojnim formacijama pod komandom Jusufa Prazine, zvanog Juka, Ismeta Bajramovića, zvanog Ćelo, Mušana Topalovića, zvanog Caco, Samira Kafedžića, zvanog Kruško, Ismeta Hadžića, Ramiza Delalića, zvanog Ćelo...
Foto iz izveštaja Nezavisne međunarodne komisije
Deveta brdska brigada i 10. brdska brigada, kojima su komandovali Ramiz Delalić Ćelo i Mušan Topalović Caco, bile su aktivne na području Sarajeva u opštini Stari grad, između aprila 1992. i kraja oktobra 1993. godine. One su bile poznate po svojoj nedisciplini i kriminalitetu. Vehbija Karić, viši oficir Glavnog štaba Armije BiH, izjavio je da su vojnici ovih brigada imali kriminalnu pozadinu (ICTY, Prosecutor v. Sefer Hahilović, 2007).
Istu konstataciju potvrdiće i Sefer Halilović, prvi čovek Alijine vojske: "Ove dvije brigade imale su najgoru reputaciju u smislu discipline i čestih incidenata" i "ti komandanti su se okružili grupama od običnih kriminalaca ili polukriminalaca".
DESETA brdska brigada pod Cacom imala je oko 2.000 ljudi i držala je odbrambenu liniju na grebenu Trebević (ICTY, Prosecutor v. Sefer Hahilović, para. 120). Vojnici Topalovićeve brigade upražnjavali su islamske običaje, koji su bili obavezni za sve, bez obzira na nacionalnost. Imali su i različite znakove, drugačije od onih uobičajenih u Armiji BiH. Na kapama su nosili polumjesec i zvijezdu i natpis "Caco". Prema analitičarima CIA-e, "ovi patriotski zločinci su i sami ubrzo postali problem; iznuđujući novac i prisiljavajući na rad iz četvrti koje je trebalo da brane" (CIA, 2002, str. 186).
Postoji dovoljno dokaza da su vojnici 9. i 10. brdske brigade bili umiješani u sistematske kampanje iznude, zlostavljanja, mučenja, premlaćivanja i ubistava srpskih civila, koji su se u Sarajevu masovno tretirali kao "četnici". Vojnici ovih brigada proizvoljno su hapsili srpske civile na ulicama Sarajeva i u svojim stanovima i odvodili ih na liniju sukoba na grebenu planine Trebević, da kopaju rovove. Mnogi od njih se nikada nisu vratili.
UBISTVA U PRIVATNIM ZATVORIMA
KAZANI nisu bili jedina lokacija gdje su Srbi mučeni i ubijani, a Caco i Ćelo nisu jedini zločinci u uniformama Armije RBiH koji su činili zločine nad srpskom zajednicom u Sarajevu. Ubistva su se dogodila i u podrumu hotela "Evropa", u tunelu koji vodi iz Sarajeva prema Palama, kao i u različitim lokalnim zatvorima u Hrasnici, Alipašinom polju i Otoci. Omerović Edin, zvani Edo, držao je i upravljao privatnim zatvorom u zgradi vrtića na Otoci. U ljeto 1992. godine, na tom mjestu bilo je puno leševa Srba ubijenih u zatvoru kojim je upravljao Edo Omerović.
PREMA riječima načelnika vojne bezbjednosti ARBiH, Jusufa Jašarevića, vojnici 10. brdske brigade svakog dana bi kupili ljude sa ulica grada i prisilno ih odvodili da kopaju rovove u bilo kojoj odjeći i obući u kojoj bi se zadesili u to vrijeme (ICTY, Prosecutor v. Sefer Hahilović, para. 126). Srbi su oružjem bili prisiljeni da kopaju rovove na najopasnijim sektorima linije fronta. Vojnici Armije BiH obično su ispaljivali nekoliko minobacačkih metaka na položaje VRS-a i trčali bi u zaklon ostavljajući ljude u rovovima. Postoje i brojne činjenice koje dokazuju da su u ARBiH koristili ne samo civile, već i vojnike Unprofora i postrojenja i objekte Crvenog krsta kao "živi štit". Na primjer, izvjestilac
Ujedinjenih nacija za ljudska prava Tadeuš Mazovjecki izvijestio je:
"Primljeno je mnogo izvještaja o samovoljnom pritvoru i zlostavljanju civila od strane vladinih snaga u Sarajevu i oko Sarajeva. Specijalni izvjestilac dobio je direktno svjedočenje srpskog izbjeglice, koji je u Srbiju stigao iz Sarajeva u decembru 1992. godine, u vezi sa korišćenjem zatvorenika kao živog štita. Svjedok navodi da su muslimanske snage zarobile Srbe kako bi ih koristile kao živi štit protiv snajperista prilikom odlaska na svoje vojne položaje i sa njih" (United Nations Commission on Human Rights, 1992).
PO SVEDOČENjU Mirka Pejanovića, mnogi od ubijenih prijavljeni su ne kao žrtve zločina, već kao ubijeni u akciji: "Ubistva su počinjena na sljedeći način: povedete nepripremljenog civila na liniju fronta i kažete mu: Kopaj! Ostavite ga na otvorenom prostoru i pucate u suprotnom smjeru. Tada suprotna strana uzvrati vatru, i ovaj civil je ubijen. Ovo ubistvo se prijavljuje kao 'ubijen na liniji fronta', a ne kao zločin" (United Nations Fifth Periodic Report, 1993, str. 7-9)
Tijela žrtava bacana su u prirodnu pukotinu, jamu Kazani u podnožju planine Trebević na istočnoj strani grada, koja je tako postala masovna grobnica. Da bi uništili dokaze o svojim zločinima, vojnici ARBiH brzo su pokrivali mrtva tijela i spaljivali ih sipajući gorivo na automobilske gume.
SVJEDOK 806/95-18 svjedočio je Komisiji SRJ za prikupljanje informacija o zločinima protiv čovječnosti: "Kada sam bio zatvorenik u ćeliji broj 2 u Centralnom zatvoru u Sarajevu, tu ćeliju sam dijelio sa vojnicima jedinice kojom je upravljao Mušan Topalović, zvani Caco, Alenom Hatićem i Emirom Kapetanovićem. Razgovarali smo u ćeliji. Hatić je bio u zatvoru zbog oružane pljačke i ubistva djeteta, Haris Kapetanović njegov saučesnik.
Rekli su mi da su učestvovali u mnogim akcijama ove jedinice, kada su uhapsili mnoge Srbe u Sarajevu i odveli ih da kopaju rovove. Kako su rekli, mnogi Srbi su ubijeni. Mrtva tijela su odnesena u mjesto zvano Kazani, između naselja Bistrik i opštine Stari grad. Kako su objasnili, prvo su u pukotinu ugurali 20 ili 30 leševa, a zatim ih prekrivali živim krečom, zatim slojem zemlje i tako dalje. Kao što su rekli, bilo je deset slojeva."
Mladen Milosavljević, svjedok ratnih događaja u Sarajevu, izjavio je da su "dobrostojeći građani Sarajeva bili izloženi iznudi" i "trebali su svaki mjesec kupovati zaštitu od Topalovića i Delalića". Milosavljević navodi slučaj Mirsada Nikšića, koji je "navodno plaćao 10.000 DM mjesečno", dok je druga žrtva bila popularna pjevačica Hanka Paldum.
Duško Tomić, predsednik NVO Dečija ambasada "Međaši", takođe je bio izložen iznuđivanju i ucjenama i platio je Ramizu Delaliću za zaštitu. Prema Milosavljeviću, "čak je imao i priznanice za novac koji je uplaćivao Ramizu Delaliću".
ZLOČIN počinjeni nad Srbima u Sarajevu bili su javni. U decembru 1993. godine, magazin "Dani" objavio je opsežan članak o Caci i pomenuo Kazane kao jednu od tri lokacije gdje su sahranjene srpske žrtve. Slučaj Kazani je, međutim, najbolje istakao nesposobnost ili nespremnost vlasti da se bavi nasilnim bezakonjem u Sarajevu. "Dani" su 10. novembra 1994. godine objavili članak pod nazivom "Istina o zločinima" koji je na grafički način opisao zločine počinjene na lokaciji Kazani:
"Na ovom zlom mjestu, vojnici 10. brdske brigade pod komandom Mušana Topalovića počinili su divljačka ubistva građana Sarajeva, uglavnom srpske nacionalnosti (...)
Najviši vojni, policijski i državni zvaničnici bili su svjesni zločina koji su počinjeni na Kazanima. Oni su ćutali kada su ovi civili odvedeni, iskasapljeni i ubijeni. Tajna ovih zločina bila je u čuvanim dosijeima" (Pećanin & Selimbegović, 1997. f).
SUTRA: KRIMINALCI ALIJINA LIČNA GARDA