FELJTON - HARANJE BANDI U UNIFORMAMA: Kriminalci pljačkaju, muče i ubijaju Srbe
PRVE muslimanske paravojne formacije, "Patriotska liga" i "Zelene beretke" organizovane su u Sarajevu, krajem 1991. i početkom 1992. godine, kada je Republika BiH još bila konstitutivna jedinica Jugoslavije, dok su JNA i TO Republike BiH bile jedine legalne oružane snage.
Foto Arhiva
Rat je stvorio fenomenalne mogućnosti za bogaćenje sarajevskih kriminalaca, koji su popunili redove ovih organizacija. Kriminalne bande brzo su se pretvorile u paravojne jedinice "Patriotske lige" i "Zelenih beretki", ali njihov novostečeni status "Sarajevskih branilaca" nije ni iz daleka uspostavio vojnu disciplinu i odnos hijerarhije prema višoj komandi.
Prisustvo ovih brojnih kriminalnih bandi u uniformama bila je javna tajna za Centar službe bezbjednosti Sarajeva. Brojni izvori otkrivaju kriminalne radnje sarajevskih bandi pod velom "Patriotske lige". Na primjer, u aprilu 1992. zamjenik načelnika CSB-a Sarajevo Zlatko Bećkanović opisao je situaciju u Sarajevu na sljedeći način:
"U to vrijeme su se namnožile brojne kriminalne grupe, dobro organizovane i naoružane, bilo samostalno ili po nečijoj direktivi, s ciljem suprotstavljanja jedinicama JNA. Učestale su bile pljačke preduzeća, prodavnica i magacina po gradu, što nismo ni pokušavali spriječiti" (Bećkanović, 2016, str. 115).
ZAMJENIK komandanta Armije BiH general Stjepan Šiber u svojoj memoarskoj knjizi opisao je ove bande kao "Dobro naoružane grupe, koje su vršile pljačke, ubistva i mučile ljude. U to vrijeme su imena Juka, Ćelo, Topa, Kruško i dr. već bila dobro poznata" (Šiber, 2000. str. 65).
Policija nije ni prstom mrdnula da bi suzbila kriminalne aktivnosti "Zelenih beretki" i "Patriotske lige". Oni su djelovali kao samoorganizovana paravojna armija. Obučeni u vojne uniforme i naoružani, lutali su ulicama grada prije izbijanja rata i izvodili svoje parade dok je policija to nijemo posmatrala.
U februaru 1991. godine, Alijina Stranka demokratske akcije je započela postupak amnestiranja sarajevskih kriminalaca. Predsjedništvo Socijalističke Republike BiH je na 4. sjednici 7. februara formiralo Komisiju za amnestiju, koja je amnestirala 54 osuđena zatvorenika. U ranoj fazi rata,zločinačke grupe su Sarajevo podijelile na svoje feude, odnosno zone odgovornosti. Mušan Topalović Caco kontrolisao je opštinu Stari grad, Juka Prazina je bio "kralj" opštine Novi grad, a Ramiz Delalić Ćelo bio je "ratni gospodar" opštine Centar. Njihovi ljudi vršili su ubistva, pljačke, iznude, "rekvizicije i konfiskacije imovine", i silovali žene. Imali su svoje tjelohranitelje i ubice i organizovali "sistematski i neograničen teror nad srpskim građanima".
GNUŠANjE AMERIKANCA
AMERIKANAC Filip Korvin, službenik civilnih poslova Ujedinjenih nacija u Sarajevu, opisao je atmosferu koja je vladala u ratnom Sarajevu, a koje je bilo pod kontrolom bošnjačkih snaga: "Mito, iznuda i zaštitni reketi način su života. Organizovane ubice predratnog Sarajeva sada su paravojni izvršioci vlasti, kao i njihovi lični tjelohranitelji" (Corwin, 2000, str. 59). I u izvještaju eksperata Ujedinjenih nacija konstatuje se da su od kriminalaca formirane grupe za odbranu grada, uključujući Ramiza Delalića (Ćelo) i Mušana Topalovića (Caco), koji su, kako se navodi u izvještaju, kontrolisali operacije bandi na opsadnoj liniji bosanskih Srba, prevozeći pune kamione krijumčarene robe, teretna vozila preko mostova na rijeci Miljacki, koja razdvaja Grbavicu od centra grada (UN Security Council, 1994a, str. 10).
TE PARAVOJNE jedinice bile su stranačke formacije SDA, a Alija Izetbegović je bio njihov vrhovni komandant. Njihov vjerski autoritet bio je imam Careve džamije Muderis, koji je i sam nosio "kalašnjikov". Njihov glavni ideolog bio je funkcioner SDA Omer Behmen. Sarajevski mediji su ove zločince promovisali u "narodne komandante". Postoji foto-dokumentacija koja pokazuje da je predsjednik Alija Izetbegović primio i odlikovao ove "narodne komandante". Caco, čije je pravo ime Mušan Topalović, radio je početkom rata u Njemačkoj kao muzičar. Vratio se u Sarajevo da vodi 10. brdsku brigadu Armije Republike BiH.
Juka Prazina bio je poznati predratni kriminalac i utjerivač dugova. Ijan Trejnor, novinar " Gardijana" o njemu je napisao: "Brzo se pretvorio u vođu milicije, koji je brinuo o dilerima, krijumčario je robu i ljude kroz opsadne linije (...) Kako je opsada odmicala, njegov 'patriotski' entuzijazam povlačio se pred njegovom pohlepom za novcem. Kontrolisao je jedan od glavnih kanala za šverc robe i ljudi, uz ogromnu zaradu" (Traynor, 1994).
Napravio izuzetnu karijeru u Armiji BiH. Alija Izetbegović ga je proizveo u člana štaba Vrhovne komande. Dopisnik "Vašington posta" Džon Pomfret zabeležio je "očigledno da je njegova jedina kvalifikacija za komandovanje u miliciji bila nasilje" (Pomfret, 1992).
JUKA Prazina formirao je vlastitu jedinicu pod nazivom "Jukini vukovi". Glavni štab Armije BiH imao je namjeru da ga unaprijedi u čin generala, iako nije imao nikakvo predratno vojno iskustvo. Ali on se nije uspio dokazati na bojnom polju, izdao je Aliju Izetbegovića i pridružio se Hrvatskom vijeću odbrane, hrvatskim vojnim snagama, koji su bili u ratu sa bošnjačkom vojskom. Decembra 1993. godine, ubijen je u Belgiji pod misterioznim okolnostima. Za pozadinu njegovnje likvidacije se trvdilo da je inspirator bila Alijina vlada (Schindler, 2007, str. 175; Traynor, 1994).
Ismet Bajramović, zvani Ćelo, početkom devedesetih godina izdržavao je zatvorsku kaznu u Zenici zbog krađe i pljačke. U zatvoru se upoznao i sprijateljio sa Alijom Izetbegovićem. U aprilu 1992. godine imao je pod svojom komandom paravojnu jedinicu, sastavljenu od kriminalnih elemenata i narkomana, sjedište im je bilo u studentskom domu "Mladen Stojanović". Jusuf Pušina, ministar unutrašnjih poslova Republike BiH na početku rata, svjedočio je: "Ismeta sam poslao u zatvor u mirno vrijeme, a sud je utvrdio da je psihopata. Tada sam odjednom otkrio da ima više autoriteta od mene. Bio je to nadrealni trenutak" (Pomfret, 1993).
RAMIZ Delalić, zvani Ćelo, Musliman iz Sandžaka, prije rata bio je umiješan u zločine u Sarajevu, Njemačkoj i Švajcarskoj. Početkom 1990-ih uspostavio je vezu s istaknutim muslimanskim političarima. Ubijao je po narudžbini, uživajući u zaštitu sarajevske policije i političara SDA.
Različite muslimanske paravojne formacije nadmetale su se za naklonost da im predsednik Alija Izetbegović dodijeli što veći broj uhapšenih Srba kao bi od njihove rodbine skupo naplatili puštanje na slobodu. Količina otkupnine je bila individualna i zavisila je od statusa uhapšene osobe. Advokat i Cacin savjetnik, Fahrija Karkin, poznat po svojim korumpiranim vezama sa sarajevskim kriminalnim podzemljem, stekao je poprilično bogatstvo od otkupnine za razmijenu trideset i jednog Srbina. On će inače priznati da je dobio nalog od Alija Izetbegović da pohapsi što više Srba kako bi ih razmjenili za njegovog rođaka, koji je bio u zatvoru u Foči.
Sutra: Tajna zločina u Kazanima