FELJTON - PRVA ŽRTVA AMERIČKI NOVINAR: Alijina vojska planirala ubistvo Milana Panića
ZAVRŠNI izvještaj Ekspertske komisije Ujedinjenih nacija, osnovane prema Rezoluciji 780 (1992) Savjeta bezbjednosti UN, opisuje "snajperske napade opsadnih snaga", ali ignoriše snajperske napade "odbrambenih snaga".
Foto iz izveštaja Nezavisne međunarodne komisije
Međutim, stvarnost je bila drugačija. Snajperisti obje zaraćene strane učestvovali su u borbama. Nije bilo zasebnih snajperskih kampanja, jer je snajpersko djelovanje bilo rutinska borbena aktivnost, dio i paket operacija kombinovanog naoružanja. Snajperisti Armije BiH bili su vrlo aktivni, ubijajući podjednako i srpske vojnike i civile, koje su svi doživljavali kao "četnike". Snajperske aktivnosti ARBiH nisu bile ograničene na određenu lokaciju ili vrijeme i trajale su tokom čitavog rata.
Snajpersko naoružanje i snajperske aktivnosti oblast su vojne ekspertize u kojoj je ARBiH imala izrazitu superiornost nad Vojskom Republike Srpske. Nekoliko streljačkih klubova postojalo je u Sarajevu prije rata, tako da je za ARBiH bilo relativno lako mobilisati kvalifikovane strijelce. Među snajperistima ARBiH bili su plaćenici iz Zapadne Evrope.
Odjeljenje sigurnosti 1. korpusa ARBiH zabilježilo je prisustvo njemačkog snajperiste Rafaela Šmida, prema riječima generala ARBiH Stjepana Šibera, još u ranoj fazi rata.
GLAVNI štab ARBiH uzeo je 450 snajperskih pušaka iz fabrike "Zrak" koja se bavi proizvodnjom optičkih i optoelektronskih uređaja, i rasporedio ih u brigade 1. sarajevskog korpusa. Fabrika "Zrak" je u Sarajevu, dok je trajao rat, radila i izrađivala optičku opremu za snajperske puške. Takođe, srpska strana nije imala 12,7 mm snajperske puške do kraja 1994. godine, dok se 1. sarajevski korpus ARBiH ovom puškom služio 1993. godine.
"Rutinski rad"
KOMANDANT Prve motorizovane brigade Ramiz Bejić 2. oktobra 1992. godine naredio je da se formira snajperski vod pod komandom Muhameda Medića. Vod je bio raspoređen u školi "Blagoje Parović", pored preduzeća "Ceneks".
Komandant 102. motorizovane brigade izvijestio je Komandu 1. korpusa Armije BiH 7. februara 1993. godine da je artiljerija granatirala srpska naselja Nedžarići i Lukavica, a "snajperisti su obavljali rutinske poslove".
"Rutinski rad" očigledno je značio neselektivno pucanje na vojnike VRS i srpske civile. Komandant 2. motorizovane brigade 1. korpusa ARBiH Safet Zajko 5. marta 1993. godine potpisao je naredbu za "organizovanje snajperskih aktivnosti - planski i sa bezbjednih mjesta."
Snajperisti ARBiH imali su i puške sa snajperskim nišanima. Sve visoke zgrade u gradskom dijelu Sarajeva (Izvršno vijeće, Elektroprivreda, "Loris", "Momo i Uzeir" i dr.) bile su u rukama ARBiH, a korištene su kao osmatračnice i snajperske pozicije. Na primjer, komandant grupe snajperista na krovu Izvršnog vijeća bio je Mujo Selmanović.
Komandant 1. korpusa ARBiH Vahid Karavelić priznao je: "Prvi korpus upotrebljavao je svoje snajpere u skladu sa vojnom doktrinom JNA. Svaki odsjek bi imao po jedan snajper.
Snajperisti su bili obični vojnici koji su dobili dodatnu obuku. Sva oružja, uključujući snajperske puške i puške običnih vojnika, redovno su pregledavana. Zapovjednici jedinica mogli bi pregrupisati svoje formacije, uključujući grupisanje snajpera, ako je to neophodno."
JEDAN od zapovjednika ARBiH, Kerim Lučarević, opisao je u svojoj knjizi aktivnosti svojih podređenih snajperista: "Čekali smo da dođe ponoć. Instalirali smo 'sove'. Ovo je snajperska puška PASP sa teleskopskim nišanom za noćno osmatranje. 'Sova' u tami opaža razdaljinu od 150 metara. To je poput dnevne svjetlosti. Da su četnici znali šta imamo, nikada to ne bi probali. Međutim, iza ponoći četnici se u paru kreću prema leševima mrtvih (Srba ostavljenih) na bojnom polju. Moje 'sove' su djelovale precizno i u tišini. Četnici su likvidirani bez ikakve buke, u potpunoj tišini (Lučarević, 2000, str. 157-158)."
Očigledno je da su snajperisti Kerima Lučarevića koristili snajperske puške sa teleskopskim nišanima za noćno osmatranje i prigušivačima. Rukovanje takvim oružjem zahtijevalo je dosta sofisticiranosti i posebne obuke. Prema Kerimu Lučareviću, snajperisti ARBiH su u ranoj fazi rata bili pozicionirani u sobama hotela Bristol i pucali po "četnicima", ubijajući dvadesetoro ljudi svaki dan. Na kraju, tenkovi VRS su pucali u hotel i zapalili ga (Lučarević, 2000, str. 138, 157-158).
ZVANIČNIK Vojske Republike Srpske u svom svjedočenju je naveo: "Takođe sam imao informacije da neprijateljske jedinice 1. korpusa ARBiH otvaraju vatru na civile u dijelu grada pod kontrolom srpskih vlasti. Sjećam se ubistva mlade žene koja je u koloni svatova bila na putu za vjenčanje. Djevojčica se zvala Nada Guzina. Pored ovog slučaja, imao sam i informacije o akcijama specijalnih jedinica, jedne pod komandom Dragana Vikića (specijalna jedinica MUP-a ARBiH), 'Džamijskih golubova' i 'Latasa'."
Oprezna procjena pokazuje da je 1. korpus ARBiH imao do 500 snajpera, te da su oni stavljeni u funkciju kako na taktičkom tako i na operativnom nivou. Brojni dokumenti u posjedu Centra za istraživanje rata, ratnih zločina i traženje nestalih lica Republike Srpske pružaju dovoljno dokaza o snajperskim aktivnostima 1. korpusa ARBiH.
PREMA dokumentima Odjela za sigurnost 1. sarajevskog korpusa, 10. brdska brigada imala je snajperski vod pod komandom Omera Tendže. Komanda 1. korpusa ARBiH naredila je 11. decembra 1993. godine da se podigne snaga snajperskog osoblja i organizuju manevarske snajperske jedinice pod direktnom komandom komandanta 1. korpusa ARBiH. Dvadeset dana nakon ove naredbe, komandant 102. motorizovane brigade naredio je svojim zapovjednicima bataljona da odaberu petnaest vojnika iz svakog bataljona za kurs snajperske obuke u školi "Pavle Goranin", dok bi se praktična obuka trebalo da odvija na terenu pod komandom bataljona 120. Praktična obuka podrazumijevala je pucanje na srpske civile i vojnike VRS.
Ovi dokumenti govore da su snajperske aktivnosti 1. korpusa ARBiH, povezane sa njihovom obukom i borbenim angažmanom, bile kontrolisane na nivou Korpusa, dok je Korpus imao integrisane snajperske jedinice na svim nivoima vojne hijerarhije - od bataljona do korpusa. Svaka brigada 1. korpusa ARBiH imala je u svojoj organizaciji najmanje bar pojačan snajperski odred.
JEDNA od prvih međunarodnih žrtava snajperista Armije Republike BiH bio je američki novinar David Kaplan, kojeg je muslimanski snajperista teško ranio 13. avgusta 1992. godine. Umro je u bolnici Unprofora, nekoliko sati kasnije. Kaplan je bio u pratnji jugoslovenskog premijera Milana Panića tokom mirovne misije u Sarajevu, a upucan je u stomak kada je Panićev konvoj dospio pod vatru ARBiH.
Vatra je očigledno imala cilj da ubije Milana Panića. Unprofor je odbio sugestije u medijima BiH da je indirektno odgovoran za smrt američkog novinara Dejvida Kaplana.
Sarajevski radio i televizija rekli su da vlasti BiH nisu ni obaviještene o tome da se organizuje ta "ilegalna" posjeta i da je taj "nemar" prouzrokovao smrt novinara ABC. "Naravno, mi znamo bolje. Bosanske vlasti su bile informisane o posjeti", rekao je portparol Unprofora Adnan Abdel Razek (UN Security Council, 1994c, Annex IV, str. 268).
SUTRA: SNAJPERISTI PUCAJU NA DECU