FELJTON - SRBI U DVOSTRUKOM PRSTENU: U glavnom gradu Bosne i Hercegovine formirane su odbrambene linije oko nacionalnih teritorija

Završni izvještaj Komisije stručnjaka Ujedinjenih nacija procijenio je da su u artiljerijskom posjedu Sarajevsko-romanijskog korpusa između 600 i 1.100 komada terenske artiljerije i minobacača. Ova procjena je grubo preuveličana. Prema izvorima CIA, Korpus je sadržao do 80 tenkova, 70 artiljerijskih oruđa i 120 minobacača (CIA, 2002, str. 153).

ZAKLjUČNI izvještaj Nezavisne međunarodne komisije za istraživanje stradanja Srba u Sarajevu od 1991. do 1995. godine procjenio je prema studiji CIA "Balkanska bojišta", snaga Korpusa iznosila je 15.000 oficira i vojnika (CIA, 2002, str. 153). Njegove brigade držale su liniju fronta 55 kilometara unutrašnjeg prstena okruženja i 220 kilometara spoljašnjeg prstena.

Lord Pedi Ešdaun je u svom izvještaju o posjeti Palama u avgustu 1992. godine zabilježio: "Mišljenje posmatrača Unprofora bilo je da je situacija u pat-poziciji, pri čemu se održava ravnoteža između većeg broja pješadijskih snaga na muslimanskoj strani i veće težine vatrene moći i teškog oružja na srpskoj strani."

ŠEF ugledne nevladine organizacije "Demokratska inicijativa sarajevskih Srba" Dušan Šehovac, objasnio je Komisiji: "Dominantna naracija u svijetu je da su Srbi došli negdje u Sarajevo i opkolili Sarajevo, da su to bili neki divljaci iz sela, koji su odnekud došli i zauzeli brda oko Sarajeva. Analiza pokazuje da samo 625 od 15.000 srpskih ratnih žrtava nije imalo prebivalište u Sarajevu. To znači da su oni bili građani Sarajeva, koji su formirali odbrambene linije na ivicama svoje etničke teritorije. Nije tačno da su opkolili Sarajevo, ali istina je da su formirali odbrambene linije oko sopstvenih nacionalnih teritorija.

Sekundarni cilj Sarajevsko-romanijskog korpusa bio je spriječiti proboj AR BiH iz Sarajeva na istok, preko Trnova u dolinu Drine, i na sjever iz pravca Zenice.

TREĆI cilj bio je spasti što veći broj Srba koji su ostali u gradu pod kontrolom Armije BiH. Zvaničnik VRS-a Blagoje Kovačević izjavio je: "Glavni cilj SRK-a bio je sljedeći: da ne dozvoli muslimanskim snagama da se probiju iz Sarajeva i da im se ne dozvoli da se angažuju na drugim ratištima. To je bio prioritet. Drugi cilj je bio zaštititi srpske državljane na području Sarajeva i okoline. Treći cilj je bio da se spasi što veći broj građana koji su boravili u gradu pod kontrolom Muslimana. Proboj prvog korpusa Armije BiH iz Sarajeva pod kontrolom muslimanskih vlasti imao bi ogroman uticaj na svim ostalim frontovima i na tok rata u BiH, a ne samo na Sarajevo i okolinu. Situacija na ratištima drastično bi se promijenila na štetu VRS. U stvari, oko Sarajeva su postojala dva prstena. Jedan je bio unutrašnji prsten koji je držao Sarajevsko-romanijski korpus VRS, a okrenut je Prvom korpusu ARBiH u gradskim opštinama Stari Grad, Centar i dijelovima opština Novi Grad i Novo Sarajevo. Drugi, spoljni prsten, držali su 2, 3. i 4. korpus ARBiH. Ovi korpusi vršili su neprestani pritisak na Sarajevsko-romanijski korpus VRS sa leđne strane."

NENAD Kecmanović, bivši član Predsjedništva BiH je Komisiji izjavio: "Dva prstena zatvorila su sarajevsku depresiju. Spoljni prsten su držali Srbi koji su živjeli u selima i prigradskim naseljima u blizini grada. Interni prsten su držali Muslimani, koji su bili većina u gradskim opštinama. Srbi su imali strateške prednosti u odbrani svojih teritorija i nisu pokušavali da osvoje centar grada, dok su Muslimani pokušavali da se probiju, bez ikakvog uspjeha."

Blokada Sarajeva proizašla je iz vojne potrebe za izolacijom Prvog korpusa ARBiH. Dokumenti VRS govore da je Glavni štab VRS očekivao da će Prvi korpus ARBiH izbiti iz okruženja, zauzeti čitavo Podrinje i presjeći Posavski koridor.

PROCJENjUJUĆI značaj sarajevskog fronta, Radovan Karadžić je rekao: "Ako bi bila probijena sarajevska linija fronta, oni (Muslimani) bi došli do Drine i presjekli posavski koridor, Republika Srpska Krajina bi se srušila, a Izetbegović nikada ne bi ušao u pregovore (Ković, 2015, str. 83)."

U početku su se Sarajevsko-romanijskom korpusu VRS suprotstavile formacije jedinica koje su ušle u Armiju BiH slabo organizovane Teritorijalne odbrane, "Zelenih beretki" i "Patriotske lige". Predsjednik Alija Izetbegović je 18. avgusta 1992. godine potpisao odluku o formiranju Prvog korpusa Armije BiH (Sarajevo) (Radinović, 2004, str. 17). Prvi korpus Armije BiH podignut je i formiran do 1. septembra 1992. godine. Struktura Prvog korpusa obuhvatala je pet motorizovanih brigada, tri brdske brigade, jednu mehanizovanu brigadu, jednu artiljerijsku brigadu, komandnu brigadu, brigadu HVO-a i nezavisnu specijalnu jedinicu "Delta" (Karavelić&Rujanac, 2009, str. 191-193).

PRVI korpus Armije BiH, koji je popunjavan iz etnički mješovitih urbanih područja zemlje, imao je snagu od 27.000 vojnika i oficira: 92% Muslimana, 2,6% Srba, 3,7% Hrvata, i 1,7% ostalih. Do 1995. godine, procenat Muslimana porastao je na 95%,a procenat Srba pao na 0,5%, dok je procenat Hrvata porastao na 4,7% (Ajnadžić 2002, str. 123).

Krajem 1992. godine, kadrovska snaga Prvog sarajevskog korpusa porasla je na 60.442 muškaraca i žena (Karavelić, 2011, str. 94). Korpus je imao impresivnu paletu naoružanja, uključujući poluautomatske puške 7,62 mm (rađene u Kragujevcu "Crvena zastava"), automatske puške 7,62 mm, lagane mitraljeze 7,62 mm, 7,9 mm, poluautomatske snajperske puške, 7,62 mitraljezi M-84, razne vrste pištolja i bombi, raketni bacači od 64 mm i 90 mm, sve vrste minobacača (60 mm, 82 mm, 120 mm), 76 mm, topove ZIS, 100 mm protivtenkovski T-12 topove i B-1 bestrzajne topove.

PRVI sarajevski korpus Armije BiH imao je, pored velikog broja oružja malog kalibra, i brojne minobacače, terenska artiljerijska oruđa i tenkove. Čitav niz sistema naoružanja evakuisanog iz Artiljerijske škole JNA u Zadru u Hrvatskoj bio je smješten u kasarni Maršal Tito, a zaplijenjen je od strane TO ARBiH nakon što je JNA evakuisala kasarnu.

Završni izveštaj Komisije eksperata UN ne spominje bilo kakvu artiljerijsku imovinu Prvog korpusa Armije BiH, što stvara utisak da jedinice Armije BiH u Sarajevu jednostavno nisu imale nikakvu artiljeriju. Međutim, prema studiji vojnih oficira Republike BiH, Artiljerijski bataljon Prvog korpusa bio je opremljen sa do 30 artiljerijskih oruđa i minobacača: dva topa 100 mm, tri topa ZIS 76 mm, dva topa B-1 od 76 mm, tri haubice 120 mm D-30, jedna haubica "nora" 152 mm i 18 minobacača 82 mm (Čekić 2017, str. 84). Prema studiji CIA, "Balkanska ratišta", oklopna jedinica Korpusa imala je 10 ispravnih tenkova (CIA, 2002, str. 408).

SUTRA: SARAJEVO U RATU NIJE GLADOVALO