JUNAŠTVO ČIČA "TREĆEPOZIVACA: Samo je prvi poziv imao punu ratnu opremu
NAPAD austrougarske Treće armije u pravcu srpske prestonice očekivale su Trupe odbrane Beograda, pod komandom generala Mihaila Živkovića.
Arhiva
One su bile raspoređene na Savi i Dunavu, od Ostružnice do Grocke. Više od polovine njihovog sastava činili su trećepozivci. Trupe odbrane Beograda imale su 13.360 pušaka i 76 topova.
Jedanaestu armiju generala Fon Galvica dočekaće Treća armija generala Pavla Jurišića Šturma, koja se nalazila na Dunavu, od Grocke do ušća Boljetinske reke, istočno od Golupca. Na njenoj prvoj liniji nalazio se Braničevski odred, sastavljen od trećepozivaca, dok su se u armijskoj rezervi nalazile Dunavska i Drinska divizija prvog poziva. Imala je 29.600 pušaka i 118 artiljerijskih oruđa.
Front prema Nemcima, od Boljetinske reke do ušća Timoka, držao je i Krajinski odred pukovnika Dragutina Dimitrijevića. I on je bio većinski sastavljen od trećepozivaca. Imao je oko 8.000 pušaka i 47 topova.
TIMOČKA divizija drugog poziva, pod komandom pukovnika Mirka Milosavljevića, nalazila se u Sopotu, u rezervi, na raspolaganju Vrhovne komande. Njen zadatak bio je da, sa svojih 11.368 pušaka i 20 topova, u zavisnosti od toka ratnih dejstava, pojača redove odbrane i pomogne tamo gde to bude najpotrebnije.
Na granici prema Bugarskoj, od ušća Timoka do planine Midžora, raspoređena je Timočka vojska generala Ilije Gojkovića. U njenom sastavu bile su Kombinovana divizija prvog poziva, Šumadijska divizija drugog poziva i Negotinski odred. Imala je 39.808 pušaka i 76 artiljerijskih oruđa.
Zajedno sa Timočkom vojskom, Prvoj bugarskoj armiji generala Bojadžijeva suprotstaviće se i Druga armija vojvode Stepe Stepanovića, raspoređena od Midžora do Daščanskog kladenca.
Sastojala se od Moravske, Timočke i Šumadijske divizije prvog poziva, Konjičke divizije i Odreda na Tumbi. Imala je oko 45.000 pušaka i 136 topova.
NA frontu prema Drugoj bugarskoj armiji generala Todorova, na području od Gradske reke do Patarice, nalazio se Vlasinski odred pukovnika Milovana Plazine. U njegovom sastavu bilo je oko 6.000 pušaka i 14 topova, ukupno 9.976 ljudi.
Glavni udar bugarske Druge armije primiće Trupe Novih oblasti, pod komandom generala Damjana Popovića. One su štitile novooslobođene oblasti od upada iz Bugarske i Albanije. Prema Bugarskoj su stajale Bregalnička divizija prvog poziva i Krivopalančki odred, dok su granicu sa Albanijom štitile Albanske trupe, sa Prizrenskim, Podrimskim i Ohridskim odredom. Trupe Novih oblasti imale su 41.250 pušaka i 78 artiljerijskih oruđa.
Na frontu prema Sarkotićevim trupama iz Bosne i Hercegovine nalazila se vojska Crne Gore. Njen vrhovni komandant bio je kralj Nikola Petrović, sa načelnikom štaba generalštabnim pukovnikom vojske Kraljevine Srbije, Petrom Pešićem. Od ušća Lima u Drinu do Lovćena i Boke Kotorske bile su raspoređene Sandžačka vojska serdara Janka Vukotića sa oko 26.000 vojnika i 54 topa, Hercegovački odred vojvode Đura Petrovića sa oko 10.000 ljudi i 19 topova i Lovćenski odred brigadira kneza Petra Petrovića, sa oko 7.000 vojnika i 42 topa. Prema Albaniji je bio okrenut Starosrbijanski odred brigadira Radomira Vešovića, sa oko 4.800 ljudi i 20 topova. Računalo se da je crnogorska vojska imala ukupno oko 50.000 ljudi.
SRPSKA vojska se sastojala od narodne i poslednje odbrane. Narodnu odbranu su, prema starosti regruta, činila tri poziva: prvi (20-31 godina), drugi (31-37) i treći (37-45). U poslednju odbranu mobilisani su građani stari od 45 do 50 godina i mladići od 17 do 20 godina. Elitne, operativne jedinice srpske vojske, činio je prvi poziv. Samo on je imao potpunu ratnu opremu.
Američki novinar Fortijer Džons ostavio je živopisne opise borbenosti i posvećenosti vojnika Trećeg poziva i Poslednje odbrane. Primetio je da ih svi zovu "čičama" i da se "u Srbiji gde muškarci stare brže nego bilo gde drugde u svetu, to ime narodski koristi za muškarce starije od trideset godina".
DUPLO BROJNIJE NEMAČKE TRUPE
SRPSKE snage, uključujući i crnogorsku vojsku, imale su oko 282.000 pušaka i oko 820 topova. Procene njihovog ukupnog broja kreću se do oko 300.000. Srbi su, dakle, brojno bili više nego duplo slabiji od neprijatelja. Ni francuski avioni neće moći da se suprotstave mnogo jačim eskadrilama Centralnih sila. Srpske snage će se, takođe, tokom operacija, neprekidno trošiti, dok će neprijatelj dobijati pojačanja.
Brojevi, međutim, nisu mogli da izraze kvalitet borbenih jedinica i naoružanja. Nemci su pravu borbenu vrednost izražavali brojem operativnih jedinica ili divizija.
Računa se da je u borbama 1915. godine odnos snaga bio 22 prema 11 operativnih divizija za Centralne sile. U artiljeriji je odnos bio još neravnopravniji. Na 1.200 neprijateljskih mobilnih oruđa dolazilo je 300 srpskih.
Značajan deo austrougarskih trupa koje su 1915. napale Srbiju činio je landšturm, jedinice slične trećem pozivu srpske vojske. One su, međutim, tokom rata uvežbavane i popunjavane do mere da su se, po borbenom kvalitetu, izjednačile sa jedinicama drugog poziva (austrijski landver i mađarski honved); neke jedinice landšturma dostizale su i jedinice prvog poziva. Trupe koje će napasti Beograd, austrougarski Osmi i nemački 22. korpus, sastojale su se, međutim, od iskusnih, u ratu oprobanih jedinica. Regrutovan na području Češke, i Osmi korpus je u svom sastavu uglavnom imao Nemce, kao i Čehe, i 1914. godine već se borio na srpskom frontu.
U NEMAČKOJ Jedanaestoj armiji četiri divizije bile su popunjene novim, slabijim borbenim kadrom (101, 103, 105. i 107. divizija), dok su ostale tri činili vojnici koji su na Dunav stigli kao pobednici sa Istočnog fronta. Kakav su utisak na Srbe ostavljali zarobljeni, golobradi i vremešni Nemci iz četiri novoformirane divizije, opisao je u svom dnevniku, četiri dana pre svoje pogibije, Ban Nušić, sin Branislava Nušića. Srpski vojnici su, kako on kaže, strepeli uoči susreta sa "pruskom vojskom, koja je, okićena pobedama, došla sa dalekih frontova". Kada su upoznali Nemce, vratilo im se samopouzdanje:
"Dok je tu vojsku udaljavala od nas strahovita artiljerijska vatra, strepili smo da iza te vatre nastupa isto tako strahovita vojska. Ovi, što smo ih sreli, nisu vojska iz nemačkih novinarskih legenda, nisu ni vojska koja je Hindenburgu stekla maršalsku palicu, a svome imperatoru slavu prvoga vojnika novoga veka. Ovo su slaba i nedorasla deca i iznureni, kržljavi ljudi. Kud je i kamo Poćorekova vojska bila i uglednija i pouzdanija. Pobedićemo ih! Susret sa njima doneo nam je nepokolebljivo pouzdanje, a to je pouzdanje već polovina naše pobede!"
NA sličan način zarobljene Nemce u Srbiji video je i britanski novinar Gordon Gordon-Smit, dopisnik "Njujork tribjuna", "Mančester gardijana" i "Dejli grafika":
"Za vreme kampanje imao sam priliku da vidim stotine zarobljenih Nemaca. Po pravilu su to bili mladi ljudi od 17 i 18 godina, ili ljudi od preko 40. Bledi i upalih grudi, predstavljali su klasu koja, 12 meseci ranije, ne bi mogla da prođe lekarske preglede za regrute. Čak sam među njima video čoveka koji je na desnoj ruci imao svega tri prsta. U Kruševcu sam video zarobljenika koji je izgledao kao da je bio star 16 godina i ni dana više. Uveravao me je da ima 17 i po godina, ali nisam mu verovao."
SUTRA: Strah od borbe prsa u prsa