RAZARANJE LOVĆENSKIH SVETINJA

UKAZ knjaza Nikole o pravu svojine Cetinjskog manastira, donet 17. juna 1895. godine, komentarisao je Jovan B. Markuš u feljtonu "Testament kralja Nikole" koji je objavio u podgoričkom dnevnom listu "Dan" 26. avgusta 2012. godine: "Dakle, hramovi u Crnoj Gori su uvijek bili vlasništvo Mitropolije a ne državno dobro ili privatna imovina kralja Nikole i njegovih potomaka. Drugačija tumačenja predstavljaju spekulaciju koja nema uporište u pravoslavnoj dokumentaciji."

"Pravno gledano", pisao je Markuš još 1990. godine, "izgleda da je mauzolej ,divlji objekat, na uzurpiranom zemljištu i po tom osnovu crkva bi mogla tražiti od nadležnih da taj objekat ukloni".

"Po zakonu, Crkva i njeni odgovarajući organi su pravna lica. Svoje vjerske poslove i obrede oni obavljaju u crkvama koje su i poslije donošenja Zakona o nacionalizaciji ostale u njenom vlasništvu. Pošto kapelica nikad nije bila nacionalizovana onda je izvršena uzurpacija posjeda imovine. Tu je napravljeno više krupnih i suštinskih i formalno pravnih ogrešenja i to:

- uzurpacija posjeda imovine,

- rušenje crkvice-kapele, registrovanog kulturno-istorijskog spomenika,

- podizanje objekta-mauzoleja na tuđem posjedu bez prethodnog odobrenja vlasnika, tj. crkve jer se to ne nalazi u urbanističkom planu."

"CRKVA na Lovćenu", piše o ovom problemu Ljubomir Durković-Jakšić, "uvek je imala svoga nadležnog paroha, a cetinjske vladike upravljale su ovom Crkvom kao punopravni njen imaoc (...) To joj pravo nikad niko nije osporavao do austrijsko-ugarske okupacije 1916. kad su okupatorske vlasti narušile ovo pravo, prinudivši crkvene vlasti na Cetinju, da prime Njegoševe kosti u Cetinjski manastir, a one su oštetile Crkvu i spremale se da na Lovćenu podignu spomenik u znak svoje pobede."

Posebno interesantna situacija nastala je kada se u ovu priču upleo Mihailo Petrović, naslednik dinastije Petrovića i Njegošev potomak, a unuk kralja Nikole.

Princ Mihailo se u ovoj stvari najpre oglasio u "Glasu kanadskih Srba" 1969. godine, kada je sažeto opisao istorijat kapele od 1845. godine do tog trenutka. Bila je to neka vrsta njegovog apela svetskoj javnosti, da bi se potom, 15. oktobra 1970. godine, obratio i papi Pavlu VI.

VEROVATNO ne znajući za tajnu akciju pape preko specijalnog izaslanika Franciska Palovinetija iz decembra prethodne, 1969. godine, u kojoj papa traži rušenje kapele na Lovćenu, Mihailo Petrović se svetom ocu obraća ovim rečima: "Uvjeren sam da mi je moralna obaveza da pozivam u pomoć sve ljude dobre volje, srca i mira. Zbog toga sam dozvolio sebi da adresiram ovu molbu Vašoj Svetosti i da Vas zamolim, Presveti Oče, da ostvarite Vašu blagonaklonu intervenciju kod šefa jugoslovenske države, u ime najviših humanitarnih principa kojih je Vaša Svetost blaženi čuvar u svijetu, da bi nalog za rušenje vječne kuće vladike Petra II Petrovića Njegoša bio opovrgnut."

Princ Mihailo Petrović je posle desetak dana dobio povratnu potvrdu da je njegovo pismo primljeno u Vatikanu, što ga je možda navelo i na pomisao da će stići nekakav odgovor i od samog pape. Sve što mu je poručila papska Kurija ostalo je, međutim, na obaveštenju o prijemu njegovog pisma."

U FELjTONU "Razaranje lovćenskih svetinja" Jovan B. Markuš piše:

"Iako se navršava 40 godina od razaranja Crkve Svetog Petra Cetinjskog i Njegoševog groba na Lovćenu, do sada je za javnost ostalo potpuno nepoznato da je sudski spor sa državnim vlastima, pored Mitropolije crnogorsko-primorske, vodio i knjaz Mihailo kao legitimni potomak svetorodne loze Petrović Njegoš.

Državne institucije i danas drže sakriveno od očiju javnosti dokumentaciju o ovom sudskom procesu. Odgovorni u Državnom arhivu Crne Gore, protivzakonito uskratili su nam uvid u sudsku dokumentaciju koja nije proglašena državnom tajnom", navodi Markuš.

- NARODNA izreka: "Zaklela se zemlja raju da se tajne sve doznaju" i ovoga se puta obistinila. Zahvaljujući Đorđu R. Petroviću Njegošu sa Cetinja koji je kao bliski rođak knjaza Mihaila bio u toku sa sudskim procesom, saznali smo da su zastupnici bili poznati jugoslovenski advokati iz Beograda - Andrija I. Popović, sa Njeguša i dr Savo Strugar, sa Ceklina. Dobročinstvom advokata, braće Slobodana i Branimira, sinova Andrije I. Popovića, u prilici smo da u najkraćim crtama upoznamo javnost sa tokom režiranog sudskog procesa - piše Jovan B. Markuš.

U podnesku knjaza Mihaila od 28. oktobra 1971. godine navedeno je sledeće: "Nikada, ni u kakvom obliku, Vlada Republike Crne Gore nije donijela, tokom 1952, a niti kasnije, nikakvu odluku o tome da se mjesto Njegoševe crkve podiže Meštrovićev mauzolej Njegošu, pošto je notorno, a i tuženi priznaju, nema nikakvog pisanog traga, niti su tuženi odgovarajuću pisanu odluku o tome sudu prikazali. Usmeni razgovor 1952, ondašnjeg predsednika vlade Blaža Jovanovića sa Ivanom Meštrovićem, ne mogu predstavljati nikakvu odluku, koja bi mogla imati pravne posljedice. Tužena strana priznaje i čak ističe, da su se svi dogovori, planovi i uzajamne obaveze ,rušitelja, Njegoševe crkve i na Lovćenu obavljali na osnovu te nepostojeće ,odluke, iz 1952. godine."

U NASTAVKU tužbe, knjaz Mihailo Petrović navodi: "Nezavisno od te izmišljene i neistino prikazane odluke 1952. godine, čak i da je postojala, ona je poništena faktički odlukom i pravnovaljanom odlukom nadležnog organa Br. 04-770/1 od 7. jula 1961. godine, pošto su tom odlukom Njegoševa crkva i Njegošev grob na Lovćenu proglašeni za istorijsko-kulturni spomenik koji je stavljen pod zaštitu države."

Knjaz Mihailo dalje navodi "da nema primjera u svijetu da se zavjet i amanet narodnih velikana, kakav je genijalni Njegoš, od potomaka ne poštuje i brani od svakog napada i uništenja", kao i da je "SFR Jugoslavija potpisala međunarodni ugovor i obavezala se da će na svojoj teritoriji čuvati i štititi od propadanja i rušenja sve kulturno-istorijske spomenike i iste staviti pod zaštitu države".

KNjAZ Mihailo predlaže da Sud pribavi izveštaj Komisije o reorganizaciji muzeja na Cetinju od 5. aprila 1966. godine, "koji je izvještaj potpisalo svih 11 članova i jednoglasno predložilo da se Meštrovićev mauzolej Njegošu postavi na Cetinju, a ne na Lovćenu".

U pripremnom podnesku od 22. juna 1972. godine tužene strane, tj. državnih organa koje je zastupao Đorđe Durutović, zamjenik Javnog pravobranioca Crne Gore, umjesto odgovora na nesporne činjenice, konstatujući da "pošto tužbu zastupaju vrlo iskusni pravni stručnjaci", pokušava da pronikne u skriveni cilj tužbe knjaza Mihaila i piše sledeće: "Pravi cilj tužbe je, izgleda, svojevrsna demonstracija protiv građenja Njegoševog mauzoleja a i to samo formalno u ime tužioca, a stvarno za tuđ račun."

MEĐUNARODNA ZAVERA

NA KRAJU Durutović, poput policijskog isljednika, pokušava da tužbu knjaza Mihaila pretvori u međunarodnu zavjeru i zaključuje: "Mi smo uvjereni da je tužilac dospio u takvu nezavidnu situaciju samo zbog dezinformacije neprijateljskih krugova u inostranstvu, jer živi daleko od Crne Gore" - piše Jovan B. Markuš u feljtonu "Razaranje lovćenskih svetinja".

SUTRA: BOG je opominjao rušitelje