FELJTON - SRBI BILI I OSTALI ZATOČENICI BALKANA: Da nije bilo srpske i savezničke vojske, Slovenci nikada ne bi bili oslobođeni

U prvom poglavlju „Prethodne činjenice“ rekonstruisan je istorijski razvoj srpskog naroda.

Prva „prethodna činjenica“ je konstatacija da „Srbi u 20-tom veku žive kao Narod – oni nisu pleme“, kako je tumačila ideologija monarhističkog jugoslavenstva o troplemenom narodu Srba, Hrvata i Slovenaca. U istorijskom narodnom razvoju „porodica u Srba je temelj društvenome životu“, iz koje se razvijala zadruga, pa bratstvo, a iz bratstva pleme, pa je „srpski narod u srpskoj državi skup plemena, bratstava, zadruga i porodica, koji danas zauzima blizu dve trećine Balkana“, navodi se u programu.

U drugoj „prethodnoj činjenici“ se konstatuje da je srpski narod bio i ostao zatočnik ili nosilac slobode sviju Balkanaca, jer bez srpske borbe od 1804. nikada se balkanski narodi ne bi oslobodili u XIX vijeku, a Slovenci nikada ne bi dobili slobodu da Srbija nije Božjom pomoći i njenom silom, kao i silom saveznika, pobjedila Austro-ugarsku. U petovjekovnoj borbi za slobodu i državu srpskoga naroda nijedan od okolnih naroda nije pomagao: ni Hrvati (koji istini za volju tada nisu ni bili formirani kao narod – N. Ž.), ni Slovenci (bez nacionalne svijesti – N. Ž.), ni Grci, ni Rumuni, ni Arbanasi, ni Bugari.

U TREĆOJ „prethodnoj činjenici“ srpski narod zahtjeva da se današnja Kraljevina nazove „Velika Srbija“. Navedeni su razlozi zašto narod zahtijeva taj naziv: „1) Zato što je on (srpski narod) imao u sebi zdrav pojam o jednoj državi i njenoj vlasti. Srbi su bili jedini na Balkanu, koji su verom u Boga, borbom i ličnim požrtvovanjem, izvojevali slobodu; „Pod tristogodišnjom vladavinom porodice Nemanjića, Srbi su najjače stekli pojam koji i danas imaju, o jednoj središnjoj neprikosnovenoj vlasti u jednome vladaru (čl. 10 Ustava); o samostalnoj državi, koji imaju jednu istočnopravoslavnu veru u jednoga crkvenog poglavara; jedan politički Sabor ili Skupštinu; jedne državne zakone i njihovo izvršenje; jedne određene sudove, kako za Cara tako i za poslednjega podanika; jedan državni jezik srpski; jaku vojničku državu, i koji su imali sve puteve Istoka i Zapada kroz Balkan u njihovim rukama. Otuda kod Srba 20. veka da su nasledili od njihovih predaka i 2) Zato, što je Srbija podnela strahovite žrtve za sjedinjenje sviju Srba, Hrvata i Slovenaca u današnju Kraljevinu. Hrvatske i slovenačke žrtve iščezavaju pred Srpskim. Srbija je u Svetskom ratu... izgubila 1,300.000 duša, od 4 miliona njenog stanovništva.

 Tvrdoglavo odbacivati ime Velike Srbije znači, ni Srbiji ne priznati zasluge za sjedinjenje, ne smatrati da je ona jemstvo, obezbeđenje budućnosti sviju njenih građana, bez obzira na veru i narodnost; 3) Zato, što metnuti tri imena u jedan naziv države, dovodi do logičnoga smešnog, ako bi još tri ili četiri naroda ušla u sastav Kraljevine.

Ovo je nekada bio običaj srednjega veka, ali ne i dvadesetoga, najprosvećenijeg.

Zaboravlja se da je ime Srbija u upotrebi 117 godina, kao ime države; danas, ono se briše, kao da i ne postoji, te se time gazi čl. 1 Ustava Kraljevine Srbije od 5. juna 1903. godine, koji može da izmeni, dopuni ili promeni samo Ustavna Velika Narodna Skupština (čl. 130 i 200). Današnji naziv države, donet neustavnim putem, protivan je 202 članu Ustava; 4) Zato što je 1914. godine, 14. jula (po starom kalendaru – N. Ž.) Kraljevina Srbija objavila mobilizaciju njene vojske, zbog bliskoga napada Austro-Ugarske. Rat je doneo Srbiji nove pobede. U red ovih, Vlada Nj. V. Kralja Srbije izjavila je pred Narodnom skupštinom u Nišu 1914. da je ratni cilj: sjedinjenje svih Srba, Hrvata i Slovenaca sa Srbijom. Nije, dakle, njeno sjedinjenje, da bi nje nestalo, već njihovo sa njom. Tada je Srbija predstavljala stožer državnopravni, oko koga su se skupili svi raskomadani delovi srpskoga naroda. Svi ostali, nisu bili države, već podanici Austro-Ugarske, neprijatelja Srbijinoga i napadača. Izjava Vlade u Nišu 1914, proširenje Kraljevine Srbije na oblasti Austro-Ugarske, gde žive Srbi, Hrvati i Slovenci, ni do danas nije opovrgnuta. Velika Narodna Skupština pozvata je, da ovoj izjavi dade pravni oblik u Novome Ustavu; 5) Zato što je probojem Solunskoga fronta, srpska vojska, potpomognuta saveznicima... od septembra do novembra 1918, zauzela sve tadašnje oblasti Kraljevine.

Posledica ovakvoga zauzeća je takva, da je u svim krajevima nekadanje Austro- ugarske bila uništena za svagda njena zakonodavna, sudska i izvršna vlast... Sve ove tri vlasti danas vrši Kralj Srbije... što znači da se od septembra 1918, pa sve do 1921. godine Ustav Kraljevine Srbije svest o jednoj državi. Tako su Srbi za 114 godina, od male Voždove Srbije...“ („Program Srpske stranke“, Velika Srbija, br. 1, 1. maj 1921).

Zbog „mira u novoj jugoslavenskoj kući“ čak ni Srpska stranka nije pominjala slovenačko, a naročito hrvatsko žrtvovanje za uspjeh austrijskog oružja. Ne pominje ni počinjene pokolje u Mačvi i širem Podrinju. Ipak u broju 2, od 15. maja 1921, Velika Srbija je prenijela „bojnu pjesmu hrvatskih vojnika“ iz lista Hrvatske narodne zajednice od 15. septembra 1914: „Oj Hrvatski hrabri sine napred smjelo preko Drine; Osvećena krv još nije Ferdinanda i Sofije; Nek ti ljuba čupa kosu, nek ti majka truni rosu; Osvetit nam sada valja Nekrunjenog našeg kralja;... Zgini poput mučenika, Hrvatskoga osvetnika; Nek ti spomen srce grije Ferdinanda i Sofije“.

U četvrtoj „prethodnoj činjenici“ zahtjeva se da se svim srpskim ratnicima, invalidima i dobrovoljcima, kao i njihovim porodicama, obezbjedi pristojan život zakonom, kako bi bili u stanju postati mirni i vrijedni građani. U petoj „prethodnoj činjenici“ nalaže se da nastava u državnim školama, „onakva ista kakva je u Kraljevini Srbiji“, mora biti prožeta „srpskim narodnim duhom“. U šestoj tački „prethodnih činjenica“ zahtjevalo se da se kazne svi zločini učinjeni prema Srbima, prema srpskom krivičnom zakonu . Na mjesto austrougarskih neispravnih činovnika postaviti druge, koji se moraju pridržavati ustava i zakona Kraljevine. U sedmoj tački „prethodnih činjenica“ konstatovalo se da je ustavno stanje Kraljevine Srbije nastupilo onog trenutka u 1918. kada je srpska vojska zauzela Novu Srbiju: „ona nije bila u revoluciji“, pa je otuda mogla da širi vlast na zapadne krajeve nove Kraljevine.

U „Političkim zahtevima“ programa Srpske stranke zahtjeva se da Velika narodna skupština riješi pitanje proširenja Kraljevine Srbije i prisajedinjenja ovoj svih srpskih, hrvatskih i slovenačkih zemalja. Ovaj program su potpisali predsjednik Glavnog odbora Srpske stranke Radivoje K. Novaković, sekretar Milutin D. Nedić i blagajnik Glavnog odbora Aleksandar Stanojević.

Dana 17. jula 1921. objavljena su Pravila Srpske stranke, rađena prema programu stranke, u kojima se u članu 1 ističe glavni cilj stranke: Jedinstvo Kraljevine velike Srbije. U članu 2 navedeno je da član Srpske stranke može biti svaki punoletni Srbin „koji je poštenoga glasa u mestu“. Radi vidnog obeležja svaki član je dužan nositi na kaputu malu srpsku trobojnu zastavicu, na kojoj će se propisati potrebne riječi.
( Velika Srbija, 17. juli 1921).

VELIKA SRBIJA

UBRZO poslije osnivanja Srpska stranka je počela izdavati list pod nazivom Velika Srbija, koji je predstavljao pokušaj ponovnog oživljavanja ideje velikosrpstva iz vremena Stevana Vladislava Kaćanskog – „Starog Barda“ i njegovog sina Vladislava (od 1883. godine). Odmah je uspostavljen „Fond Velika Srbija“, iz kojeg se u dobroj mjeri izdržavao list. Jedan od prvih darodavaca bila je „velika Srpkinja“ Milica M. Nešić, koja je u junu 1921. blagajni Srpske stranke poslala prilog od 1000 dinara.

 SUTRA: ČLANOVI SRPSKE VLADE PONIŠTILI SAMI SEBE