FELJTON - RUSI GRADITELJI MODERNE SRBIJE: Ruski arhitekti su akademizam kombinovali sa srpsko- -vizantijskim stilom

Došli su u vreme pošto su strani osvajači po ko zna koji put razorili Beograd, koji je opet trebalo podizati iz pepela. Uneli su elemente ruskog akademizma i kombinovali ih sa srpsko-vizantijskim stilom, ukrasili fasadnim figurama i nacionalnim dekoracijama enterijera. Uticali su na stasavanje mladih srpskih autora i popunili plejadu velikih srpskih arhitekata, koji su još pre Velikog rata počeli da podižu moderne građevine evropskog stila.

ARHITEKTA modernog Beograda Nikolaj Petrovič Krasnov (1864-1939) ostavio je dubok tragu srpskoj arhitekturi. On je preoblikovao izgled srpske prestonice iz orijentalne, ratom opustošene u modernu evropsku. Svoj raskošni umetnički dar nesebično je poklonio Beogradu i Srbiji. Gotovo sva državna zdanja centralnog Beograda sa starim arhitektonskim stilom nastala su kao projekat Krasnova. Mnoge od tih zgrada postali su simboli glavnog grada, kao što su zgrada Vlade Srbije, Ministarstvo spoljnih poslova, Arhiv Srbije, Ministarstvo finansija i privrede. Njegova produkcija je toliko bogata da prosto zadivljuje ne samo obične ljude nego i kolege stvaraoce. Pored niza monumentalnih građevina, iza sebe je ostavio veliki broj crteža, grafičkih zapisa, projekata, beleški.

Po svojoj monumentalnosti i lepoti posebno se izdvajaju zgrade Vlade Srbije i Ministarstva spoljnih poslova, jedinstvene po veličini i broju ukrasnih fasadnih figura, reljefa i skulptura. Zgradu nekadašnje vojne Kavalerijske vežbaonice iz sredine 19. veka,u neposrednoj blizini Studentskog kulturnog centra, nekadašnjeg Oficirskog doma, dogradio je i adaptirao za moderno pozorište „Manjež”, tokom dvadesetih godina vodeću scenu Beograda po broju izvedenih predstava i javnih priredbi.

Deo te zgrade danas pripada Jugoslovenskom dram- skom pozorištu i Muzičkoj akademiji.

Neprocenjivu vrednost imaju enterijeri zdanja Narodne skupštine, Kraljevskog (Starog) dvora na Dedinju, ukrašeni nizom jedinstvenih umetničkih detalja iz nacionalne istorije, kao i enterijer zadužbine Karađorđevića na Oplencu - crkve Svetog Đorđa, zadužbine Petra Prvog. Zgradu crkve Ružice na Kalemegdanu sa statuama dva srpska ratnika na ulazu, iz vremena Nemanjića i Velikog rata, uklopio je u ambijent drevne beogradske tvrđave. Ratnici su simbol pobeda nad najvećim stranim osvajačima koji su vekovima bezuspešno pokušavali da pokore utvrđeni Beograd i Srbiju.

PO NjEGOVOM projektu urađena je Njegoševa kapela na Lovćenu, porušena sedamdesetih godina prošlog veka radi izgradnje Mauzoleja. Sa Radmilom Jevrić uradio je projekat za zgradu Banovine na Cetinju. Krasnov je autor spomen kosturnica na ostvru Vido i Srpskom vojničkom groblju na Zejtinliku (sa Aleksandrom Vasićem). Spomen-kosturnica na ostrvu Vido posvećena srpskim div junacima iz Prvog svetskog rata, uklopljena je u prirodni ambijent okoline, bez viška zidne dekoracije, a sa Zejtinlikom spada među najznačajnije spomenike srpske memorijalne arhitekture.

Poseban umetnikov dar izražen je u realizaciji kompletnog enterijera crkve Karađorđevića na Oplencu, savršeno usklađen sa jedinstvenim bogatstvom mozaika.

Stubovi mosta Kralja Aleksandra, porušenog tokom Drugog svetskog rata, i danas služe kao nosači novog mosta na istom mestu - poznatog kao „Brankov most”. Stubovi sa desne strane reke Save, u Karađorđevoj ulici zadržali su isti izgled i ornamentiku.

Krasnov  je projektovao niz drugih objekata: zgradu u Kneza Miloša 14, u Knez Mihailovoj 9, u Braće Jugovića 2a (palata Đorđa Radojlovića), na Terazijama 14 (zgrada Jugolinije), dekoraciju Sokolskog doma (zgrada starog DIF-a u Deligradskoj), enterijer Kur salona u Banji Koviljači, gimnaziju u Bijelom Polju (danas Muzej), carinarnice u Prahovu i Đevđeliji, poštu u Pančevu, uređenje Petrovaradinske tvrđave u Novom Sadu i Kalemegdana u Beogradu.

KRASNOV  je rođen u Podmoskovlju, prestižne studije arhitekture, slikarstva i vajarstva završio je u Moskvi, postao je član Ruske akademije nauka u Petrogradu. Posle studija postao je glavni arhitekta poznatog letovališta carske Rusije na Krimu. Na Jalti je projektovao dvorac „Livadija”, letnjikovac cara Nikolaja, koji je postao svetski poznat po istorijskom susretu Staljina, Ruzvelta i Čerčila. Projektovao je desetine velelepnih objekata na Krimu, dvorce Đulber,Čair, Haraks, crkve, galerije, vile, kreditne zavode, vinske podrume, druge privatne objekte.

Došao je u Srbiju preko Galipolja i Malte, kao već slavan arhitekta. Srbiji je ostavio neprocenjivu zaostavštinu. Jedna ulica u Beogradu na Vračaru od nedavno nosi njegovo ime. Povodom 150 godina njegovog rođenja u Moskvi i Beogradu je organizovana izložba praćena monografijom i postavkom originalnih dokumenata, fotografija, projekata, skica, beleški. Na osamdesetu godišnjicu smrti genijalnog arhitekte - 2019. godine, podignut je spomenik od belog mermerau parku Mali Tašmajdan - Krasnov sedi za radnim stolom i posmatra jedno od svojih remek-dela, obližnji Arhiv Srbije. Istovremeno je u dvorištu Arhiva Srbije otvorena izložba posvećena Krasnovu. Sahranjen je na Ruskoj parceli Novog groblja.

KADA  je preminuo, Krasnov je i pored ovako značajnih dela dobio samo čitulju u „Politici“. Beograđani nisu bili svesni veličine ovog građevinskog umetnika jer njegovo delo nije bilo vidljivo u javnosti, više se pratio rad političara i nekih drugih javnih ličnosti, kao i danas. Ali ta nepravda je ispravljena. Poslednjih godina njegovo veliko delo pronalazi put do medija i javnosti. Velike vrednosti ipak, imaju posebnu moć, da same ugledaju svetlost dana i otrgnu se od zaborava u koji ih najčešće guraju političke i ideološke suprotnosti.

Krasnov je u Beograd doneo i ostavio za stalno duh ruske carske arhitekture i postao jedan od simbola prijateljstva i čvrstih veza srpskog i ruskog naroda. Njegova originalna dela, skice, planovi, crteži, idejni projekti čuvaju se u fondovima Arhiva Jugoslavije i Istorijskog arhiva Beograda.

MODERNI BEOGRAD

TOKOM dvadesetih i tridesetih godina,tvorac  modernog Beograda, Nikolaj Petrovič Krasnov projektovao je nekoliko državnih objekata od nacionalnog značaja, zgradu Ministarstva finansija, danas zgrada Vlade Srbije u Kneza Miloša, Arhiv Srbije u Karnegijevoj, Ministarstvašumarstva i ruda - danas Ministarstvo spoljnih poslova, današnju zgradu Ministarstva finansija i privrede na uglu Kneza Miloša i Admirala Geprata, zgradu Pozorišta Manjež, na mestu današnjeg Jugoslovenskog dramskog pozorišta, koja je delom izgorela i obnovljena pre dvadesetak godina.

 SUTRA: INFORMBIRO DONOSI NOVE NEDAĆE RUSIMA