FELJTON - MASONI JUGOSLAVIJE VERNI SVOJOJ OTADŽBINI: U Kraljevini je bilo 29 loža, od toga 16 na teritoriji Srbije

Pošto su veze uspostavljene, sednici hrvatske lože ,,Ljubav bližnjeg“ održanoj 8. juna, prisustvovali su u ime Vrhovnog saveta Srbije Jovan Aleksić, Petar Šreplović i Damjan Branković. Dogovoreni su detalji tako da je sutradan, 9. juna 1919. godine, održan svečani rad na kome je obavljeno ujedinjavanje ovih slobodnozidarskih loža. Taj svečani događaj imao je istorijski značaj za masone Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.

Odlučeno je ,,da se na teritoriju naše države ima osnovati Vel. Loža SHS 'Jugoslavija', sa sjedištem u Beogradu, koja ima obuhvatiti pod našom svjetlosti radeće hrvatske lože 'Maksimilijan Vrhovac' u Or.(ijentu) Zagreb, 'Budnost' u Or. Osijek, 'Ivan Drašković' u Or. Zagrebu, te srbijanske lože 'Sloga, Rad i Postojanstvo', 'Pobratim' i 'Šumadija' u Or. Beogradu.“

NA OVOM svečanom radu privremeno je prihvaćen nacrt Konstitucije, naloženo je formiranje odbora koji će izraditi konačni tekst tog temeljnog dokumenta, a onda je za Velikog majstora novostvorene Velike lože SHS ,,Jugoslavija“ izabran Đorđe Vajfert, kao i petnaest članova starešinstva lože.

U Konstituciji je navedeno: ,,Svi ljudi, bilo kojeg znanja i umenja ili u kom bilo stanju i položaju, budući rođeni pod jednakim zakonima prirode, imaju i jednaka prava u društvu“.

,,Masoni poštuju tvorca svih Svetova i tolerišu svačiju veru. Međutim, Savez ne pripada nikakvoj sekti ili dogmi; on dakle ne vrši ni verski ni crkveni kult. U njemu je svaki Brat mio, koje vjere bio. Kao otvoren protivnik sputavanja slobode savesti, veroispovesti i mišljenja, Masonski Savez brani svim legalnim sredstvima ove individualne neprikosnovenosti. A kao pobornik ličnog prava i ubeđenja, on je i protivnik svakog pritiska i sprečavanja verskih ili političkih ubeđenja“.

,,MASONI Jugoslavije – navedeno je u nacrtu Konstitucije – ljube svoju Otadžbinu; oni su joj odani i verni. Oni smatraju svojom zapovednom dužnošću, da brane njenu slobodu, samostalnost i nepovredivost njene celine, sarađujući na podržavanju unutrašnjeg reda i mira riječju, pismom i delom. Prema tome, oni mogu učestvovati u svakom javnom poslu; ali u tome treba da su rukovođeni vazda masonskim principima. Jer, ovako radeći u svojoj Otadžbini, oni doprinose i blagostanju svega čovečanstva.“

,,Masonski savez prima u svoju sredinu slobodne ljude, dobrog glasa  i oduševljene željom za negovanjem vrlina i morala u društvu. On ne razbire ni za njihovu narodnost, ni za njihovo političko ubeđenje, ali ni za njihov građanski položaj. Ali ne dopušta propagiranje u članstvo, već daje u diskreciji tražena obaveštenja samo utoliko, ukoliko nađe, da bi neko od zainteresovanih bio dostojan zadrugar velike Masonske Porodice“.

Kao ,,jedinu najvišu masonsku vlast u državi Srba, Hrvata i Slovenaca“, Veliku ložu SHS ,,Jugoslavija“ čine Godišnja skupština, Veliki Majstor, Savezno veće, Upravno veće i jovanovske lože.

ODREDBAMA nacrta Konstitucije definisan je i način finansiranja rada lože, a prijem u masonske redove moguć je posle navršene 21 godine života, uz jednu ogradu: ,,Samo sinovi Masona, ako ih predloži otac ili jedan od aktivnih Majstora, a uz pristanak njihovih eventualnih staratelja, primaju se i po navršetku 20. godine kao Luftoni“.

Na osnovu skurupuloznog istraživanja arhivske građe, Zoran D. Nenezić, na čije se izvore pozivamo, u svojim radovima navodi da je pod zaštitom Velike lože SHS ,,Jugoslavija“, od njenog osnivanja do donošenja odluke o ,,samouspavljivanju“ 1940. godine, bilo 29 loža, od toga njih 16 na teritoriji Srbije, Južne Srbije i Vojvodine. Najviše ih je bilo u Beogradu – sedam.

ŠTA je ujedinjenje loža značilo, Nenezić, komentariše na sledeći način:
,,Srpska masonska tradicija, stvarana u kontinuitetu prethodnih pedesetek godina u državi u kojoj, osim pojedinačnih izuzetaka, nije imala ozbiljnijih prepreka od državnih organa, posedovala je posebno izraženu patriotsko – nacionalnu crtu. Ona se formirala sledeći istorijske tokove i vezujući se za sudbinu naroda kojem je i pripadala. Srpska je masonerija posebno u toku balkanskih i svetskog rata, imala jasan pogled i jedinstvenu ocenu da je država u opasnosti, opstanak nacije ugrožen i da u tim uslovima koje diktira istorija mora odgovoriti na najveće napore i izazove, kako je i bilo. Svršetak rata doneo je, pored oslobođenja, sloma neprijateljske susedne države koja je bila stalni izvor opasnosti i novu državnu zajednicu koja se činila najpovoljnijim rešenjem. Ona je donela delimično rešavanje srpskog nacionalnog pitanja u okviru teritorijalno znatno šire državne granice, ali i život sa Hrvatima i Slovencima, koji su u stvaranje nove države uložili kudikamo manje, dobili maksimalno, sa jako izraženim ekonomskim, kulturnim i kofesionalnim razlikama, u kojima se, od samog početka i nalazio izvor razgrađujućih snaga usmerenih na destrukciju nove države.“

,,MASONSKA tradicija jugoslovenskih krajeva koji su ušli u sastav nove države – nastavlja Nenezić – bila je kudikamo drugačija od srpske. Kod masona Hrvata (Slovenaca masona je bio zanemarljiv broj i svi su bili na pozicijama jugoslovenske ideje) postojale su tri struje, sa sopstvenim nasleđem i svojim idejama koje su uticale na dalji život masonske organizacije u novoj državi. Brojno i uticajem najslabija bila je grana koja je išla ka novoj nagodbi sa Mađarima u bivšoj Dvojnoj monarhiji. Najjače izražena struja vodila je ka pokušajima i zalaganjima za trijalizmom, dok je politički najbolje organizovan bila ona struja kod masona u Hrvatskoj, u kojoj je bio i veliki broj Srba, koja je bila za državnu zajednicu sa Srbijom, ali podeljena u pogledu njenog budućeg uređenja kao centralističke ili federalističke države.“

Velika Loža SHS ,,Jugoslavija“ ubrzo je postala član Internacionalne Masonske Asocijacije (IMA), osnovane u drugoj polovini oktobra 1921. godine. Imala je i svoja glasila ,,Neimar“, štampan u Beogradu i za širu javnost, kao i ,,Šestar“, objavljivan u Zagrebu, isključivo namenjen masonima. Oba ova časopisa, mada su štampani na malom broju stranica, imali su znatan uticaj ne samo u masonskim, nego i u širim krugovima. U njima su sarađivali već odavno osvedočeni slobodni zidari.

KOMUNISTA SLOBODNI ZIDAR

U BRATSTVO, u ložu ,,Pobratim“, primljen je slikar i novinar Moša Pijade još 1911. godine. Otuda je razumljivo što se na jednoj prilično oštećenoj fotografiji iz 1918. godine, vidi Pijade u neposrednoj blizini prestolonaslednika Aleksandra Karađorđevića, takođe masona, na dočeku regenta u Beogradu, po okončanju ratnh dejstava u kojima je prestolonaslednik učestvovao. Kao revolucionar i član ilegalne KPJ, Moša Pijade je 1925. zbog štamparske krivice osuđen na 20 godina zatvora i potom na robiji preveo ,,Kapital” Karla Marksa. Potpisao je taj prevod pseudonim M. Porobić, pod kojim je i primljen u masonsku ložu ,,Pobratim“.

SUTRA: SLOBODNI ZIDARI RADE U TIŠINI I BEZ LARME