FELJTON - NAROD PODIŽE USTANAK ZBOG USTAŠKOG TERORA: Hrvatska je postala "ogromna krstionica i džinovska klanica"

Ovaj poslednji je bio šef Narodne odbrane, organizacije između dva svetska rata. Na Cetinju su ga italijanske vlasti najpre uhapsile i držale kao taoca, a zatim pustile da deluje. Svoje političke ideje Jevđević je italijanskim vlastima izložio u jednom saopštenju u Splitu 23. septembra 1941. Predstavio se kao bivši zagovornik jugoslovenske ideje. Njegovim posredstvom jedna delegacija Srba i muslimana išla je u Italiju da se predstavi Musoliniju, sa sličnim zahtevima. Smatrali su da se 60% stanovništva Bosne i Hercegovine protivi uključenju u granice hrvatske države. Jevđević je italijanskim vojnim vlastima saopštio da se srpski narod digao na ustanak zbog masakra nad njim koji vrši nova hrvatska država, ali da ustanak sve više poprima komunistički karakter. Rekao je da propaganda jugoslovenske vlade u Londonu" ni najmanje ne oseća kod Bosanaca i Hercegovaca, koji posle sadašnjih promena nemaju nikakvih drugih aspiracija nego mir" . Dinastija Karađorđevića se diskreditovala u srpskom narodu, pa Jevđević misli da bi Italija trebalo da stvara jedan antinemački blok mađarske, srpske, crnogorske i albanske dinastije, pod plaštom italijanskog kralja.

HRVATSKE vlasti su saznale za ovaj pokušaj da se skupljanjem potpisa izdejstvuje pripajanje istočne Hercegovine Crnoj Gori. Nekoliko hercegovačkih opština je javno objavilo da se ne smatraju pripadnicima hrvatske države. Savo Skoko, u delu o genocidu u gatačkom kraju (Beograd, 2006), citira sarajevski "Novi list" da je u tim oblastima "sve po starom i još se nije nijedna stara neplodna voćka, koju je zasadila zlo utemeljena pokojna Jugoslavija, iščupala. Ovdje neki Srbi očekuju neko čudo, ili u najmanju ruku da će se ujediniti sa budućom Crnom Gorom... Mi ovim bjednicima i samozvanim i ni od koga nepriznatim Crnogorcima svečano poručujemo da nijednog komada Herceg-Bosne nikome ne damo, a osobito zabranjujemo doseljenoj, do juče raji i kmetovima, da se rasipaju sa tuđom zemljom".

Jevđević i Birčanin su u Splitu stvorili jedan komitet, koji su Italijani najpre tolerisali, a zatim privremeno obustavili. Bez obzira na to što ova akcija nije za istoriju izbijanja ustanka imala bilo kakvog podsticajnog značaja, ona će na njemu ostaviti trajan pečat: kolaboracija sa italijanskim vlastima je počela pre nego što se četnički pokret formirao.

OVDE je neophodno uzeti u obzir i nasilno pokatoličavanje. U oktobru 1941. u italijanskom Ministarstvu inostranih dela procenjivali su da je bilo pokršteno četvrt miliona ljudi u novoj hrvatskoj državi. Kada je zbog protesta hrvatskog ambasadora u Rimu, što italijanska vojska održava kontakte sa četnicima, jedan od načelnika ministarstva Luka Pjetromarki (Pietromarchi) otišao na objašnjenje sa poglavnikom u Zagreb, bio je zgrožen brutalnošću hrvatskog državnog vrha prema pravoslavnoj veri uopšte. Pavelić mu je rekao da je pokatoličavanje celog pravoslavnog življa bila "fundamentalna tačka njegovog programa i da u njegov uspeh ulaže zaslepljenu veru koja ne trpi prigovor i odlaganja". Samo je ponegde pokrštavano selo, i to, u principu, samo deca do 12 godina, a majke koje su donosile krštenicu su odbijane. Pjetromarki kaže da su pravoslavni bili od katoličkih suseda izmrcvareni terorom, pa su na brzu ruku u crkvi spasavali decu. Hrvatska je postala "jedna ogromna krstionica i ujedno džinovska klanica" kako jedan istoričar tada kaže da je nemačko društvo tako mislilo o Hrvatskoj.

KONVERZIJA pravoslavnih u katolike je bez sumnje imala dublje istorijske korenove, nego je istoričaru moguće da ih u dubini vidi, Prve impulse je dobila slomom carske Rusije u martu 1917, i uvođenjem boljševičke vlasti u novembru. U Vatikanu je postojala jedna "Kongregacija za istočnu crkvu". U Rimu je formirano nekoliko udruženja za ostvarenje ovog cilja. Ta se kongregacija 17. jula 1941. obratila hrvatskim biskupima u novoj državi sa izjavom da "postoje tolike nade za obraćanje nesjedinjenih" pravoslavnih vernika. Istoričari nisu ustanovili kako je ovo od ideje pretvoreno u veliki poduhvat i zaista u ogromnim razmerama ostvarivano. Drugi istorijski koren politike nasilnog pokatoličavanja nije vezan za religiju, sem u smislu da je religija vododelnica nacije.

Na većem delu nezavisne hrvatske države, hrvatska nacionalna svest još nije integrisala narod. Nasilna konverzija je instrumenat u tome.

Nedostatak etničkog jedinstva hrvatskog naroda i dominacija njegovog supstituta da jedinstvo predstavlja izraz pripadanja verskoj zajednici Srednje Evrope, ostaće trajno obeležje hrvatske nacionalne svesti. U martu 1944, dr Oton Knezović, jedan od franjevačkih ideologa hrvatskog radikalnog nacionalizma, predlaže poglavniku države Paveliću, da su Dalmatinci "rasica izmešana od raznih etničkih sastojaka, da nikad nisu bili Hrvati... Taj soj ljudi treba raseliti po Bosni, Slavoniji i Hrvatskoj, nigdje više od tri zajedno... Jedino će se tako stvoriti čisti hrvatski naraštaj". Statistički bi se moglo meriti da je većina dalmatinskih ljudi tada bila u komunističkim jedinicama, čak više i u grupama generala Mihailovića, nego pod hrvatskim oružjem.

TEROR je bio razlog za organizovanje ustaničkih jedinica. Pre nego se one počnu stvarati, morali su seljaci da zamese testo. One se najpre, u Srbiji, Crnoj Gori i na teritoriji hrvatske države, stvaraju na seoskoj i teritorijalnoj osnovi. Grupe se organizuju oko vojnika koji su oružje iz rata poneli svojoj kući. Prve četničke formacije se prema godištu dele na "prve čete, druge čete i treće čete". U drugim krajevima je nemoguće navesti gde je formiran prvi odred. U Hercegovini je to selo Udrežnje kod Nevesinja, gde su ustaše iz Nevesinja prethodnog dana 2. juna 1941. izvršile pokolj srpskog življa.

Oficir jugoslovenske vojske, kasnije dobio čin, Petar Samardžić je došao sa jednom crvenom zastavom u ruci, i naredio da svako selo stvori četu i izabere joj komandira.

Za zastavu se veli da je to bio "na drvo svezani crveni šal". U italijanskim izveštajima se inače navodi da su neki prebegli Srbi iz pobunjene jedinice u Bosanskom Grahovu izjavili da su nosili crvenu zastavu kao simbol otpora, a ne komunističko znamenje...

Oficir Petar Samardžić, levi zemljoradnik pre rata, postaće četnički starešina i biće likvidiran od komunista.

LIKVIDACIJA NARODNIH VOĐA

POSTOJE verovanje da su sve starešine komunističke orijentacije, koje je birao sam narod (Savo Belović u Hercegovini, Mladen Stojanović u Bosanskoj Krajini i još drugi), bile likvidirane od strane ljudi iz Titovog štaba. Modernu raspravu među istoričarima o tome da li je četnički pokret sarađivao sa okupacionim snagama, nemoguće je voditi. U to se ne sme sumnjati... Nemci odbijaju da sarađuju sa četnicima do sredine 1943. Od tada je ona bila očigledna svakome ko je prolazio dolinom Neretve, i odlazio u unutrašnjost Srbije i Crne Gore. Ni italijanska nauka još nije ispitala koliko je masonska ćelija u italijanskom generalštabu, koja je učestvovala u obaranju Musolinija septembra 1943, preko srpskih četnika održala kontakte sa britanskom vladom.

SUTRA: NDH JE BILA PREKRIVENA MASOVNIM STRATIŠTIMA