FELJTON - EVROPA, REALNOST ILI ILUZIJA: Koliko je danas Evropska unija američki "nosač aviona"

Ali kada bi ipak vrijeme za takvu odluku došlo nečijom tuđom voljom, ona ne bi mogla biti donijeta na način da neko otpečati kovertu sa odgovorom koji je u nju, ko zna kada, od koga i zašto bio stavljen.

Jer postoje pitanja koja ne zavise od bilo kojeg pojedinca ili političke grupacije. Ma koliko oni bili (stvarno ili umišljeno) utemeljeni u volji svog naroda i koji, stoga, obavljaju vlast u njegovo ime. Ona predstavljaju odgovor na činjenice neraskidivo vezane uz istorijsko postojanje i budućnost nekog naroda i države. Na našim prostorima, na ovoj vjetrometini istorije, religija i životnih filozofija, ova se dilema uvijek svodila na izbor između Zapada i Istoka. Diskusije na ovu temu, ponekad su čak više ličile na sukob navijačkih grupa, nego li na neophodnu i trezvenu razmjenu argumenata. Evo kako stoje stvari sa ekonomskog stanovišta.

EVROPSKA unija predstavlja najambiciozniji i (sve donedavno) najuspješniji integracioni projekat u istoriji savremenog čovječanstva. Nastao iz duboke potrebe da se Evropa oslobodi uzroka koji su svijet gurnuli čak u dva rata, on se može ocijeniti i kao jedan od plemenitijih. Velike ideje su pratili i odgovarajući rezultati, čime su se otvarale i nove razvojne dileme. Ali kao što apetit raste jedući, tako je i Evropa počela da teži nadnacionalnoj, naddržavnoj zajednici, odnosno državi po sebi, u klasičnom smislu. Pri tome je upadala u zamku koju je, još prije deceniju, lukavo uočio i na isti način izrekao čuveni Henri Kisindžer. Parafrazirano, on je rekao da Evropa želi da postane ono što nikad neće moći da bude. Prevedeno na aktuelne političke prilike, to pitanje se formuliše: "Da li će Njemačka postati evropska, ili će Evropa postati njemačka?" Idući ispred argumenata, mora se uočiti ironija da isto pitanje stoji i na početku i na (sada već sasvim izvjesnom) kraju ovog velikog integracionog projekta.

Evropska unija je pretendovala da uskladi svoju ogromnu ekonomsku moć (džin) sa političkim uticajem (patuljak) koji bi odatle trebalo da uslijedi. Po ekonomskim parametrima EU bi, shodno postojećim odnosima snaga, stvarno trebalo da zauzme jedno od važnijih mjesta na globalnoj sceni. Ona to nije uradila zbog svojih strukturalnih karakteristika.

NAČIN odlučivanja unutar EU predstavlja komplikovanu i sve zamršeniju proceduru koja traži vrijeme i ne daje uvijek očekivane rezultate. Njene odlike su sporost i polovičnost, budući da je kompromis osnovna karakteristika procesa. Kompromis je, kažu, sastavni dio svake (uspješne) politike, ali to nikako ne može da znači da je kompromis, sam po sebi, dobro rješenje. Ukoliko se on postiže na pitanju mjere u odnosu na usaglašeno rješenje koje ima jednoznačno tumačenje, kompromis može biti ocijenjen pozitivnim. Ali odavno je jasno da sporazum (dogovor) između oštro suprotstavljenih opcija ne predstavlja rješenje već samo stvara nove probleme. EU je, posebno u uslovima svjetske finansijske krize, na hitnim sjednicama svojih visokih predstavnika, u krajnjim rokovima i kasnim satima, bez prisustva javnosti i uz dramatične medijske izvještaje, godinama objavljivala postizanje besmislenih kompromisa. Rezultat je bio da je sve više članica EU tonulo u recesiju, da su se problemi nagomilavali, a sama Unija rastakala po šavovima koji dijele "dobre i uspješne" od "zlih i lijenih" članica.

NADALjE, EU nije bila u stanju da suštinski definiše svoj odnos sa SAD. Iako se u javnosti, sa naglašenom upornošću, on predstavlja kao idealan i partnerski, svaka će analiza ukazati da to ne odgovara stvarnom stanju. U želji da održi poziciju svjetskog lidera, SAD nisu poštedile ni ovog svog "partnera" uticaja motivisanog isključivo sopstvenom profitiranju. Svaki pokušaj veće evropske samostalnosti na brojnim poljima, posebno u odbrani i bezbjednosti, bio je ugušen u samom začetku i to na prilično neuvijen način.

Jedna od kolateralnih posljedica se drastično ispoljila i na prostorima Zapadnog Balkana, u ratovima koji su, kao svoju krajnju konsekvencu, imali američki dokaz da Evropa nije u stanju, da bez nje, obuzda ni neke lokalne kabadahije i zaraćena plemena. Kao posljedica toga, ukupan spoljnopolitički uticaj EU se može svesti na ocjenu da se ona svijetu predstavljala kao američki "nosač aviona".

Posebno valja naglasiti činjenicu da EU nije uvažila svoju realnu (i životnu) potrebu da razvija strateško partnerstvo sa Ruskom Federacijom, sa čije je strane učinjeno niz ozbiljnih ponuda i predlagana konkretna ekonomska korist. Iako je osnovana kao zajednica za ugalj i čelik, ona nikada nije usvojila jedinstvenu energetsku politiku, koja bi, usput budi rečeno, nalagala da se ponuda Ruske Federacije za saradnju u ovoj oblasti barem uzme u ozbiljno razmatranje. Umjesto toga, pojedine članice EU su prihvatale bilateralnu saradnju sa Ruskom Federacijom.

PRAVDAJUĆI se maglovitim ciljevima evropskih vrijednosti, a suštinski pod uticajem bogatih korporacija, Evropska unija je prihvatila napuštanje postojećih "socijalnih ugovora" koji su izgrađivani u njenim državama članicama.

Pravo na zapošljavanje, na socijalnu pomoć u oblasti rada i stanovanja, pravo na zdravstvenu zaštitu i kvalitetno obrazovanje, prava koja su bila ugrađena u njihove ustave i predstavljala uzor pretendentima za članstvo u ovoj elitnoj zajednici, napuštana su po ubrzanoj proceduri. Sindikalni i socijalni protesti nisu mogli uroditi plodom, jer su se nacionalne vlade pravdale da ta pitanja više nisu u njihovom domenu. S druge strane, prijećeno je argumentima opšte propasti ukoliko se pojedina država ispiše iz članstva EU. U političku upotrebu je, umjesto argumentovane rasprave, uveden argument straha. Time je ova integraciona tvorevina ozbiljno zasjekla granu na kojoj je sjedila. To se ponovilo i kada se Velika Britanija odlučila na "bregzit" i kada je Brisel potegao arsenal surovih prijetnji, koje su bile besmislene, ali i veoma opasne.

SUTRA: Nipodaštvanje volje naroda