VELIBOR DŽOMIĆ OCENJUJE: Za deklarisane ateiste i crkvomrsce diskriminacija je idealno sredstvo borbe protiv SPC u Crnoj Gori

- Verni narod i poštovaoci prava i pravde su sa radošću primili ovu vest. Sasvim logično, javili su se i dežurni kritičari, partijski ili individualni, svega što se tiče SPC i vernika u Crnoj Gori. Uočljivo je da niko od kritičara budućeg ugovora nije postavio pitanje dosadašnje, samo u ovom slučaju desetogodišnje, diskriminacije Srpske Pravoslavne Crkve zbog činjenice da joj prethodne Vlade (od 2012. do 2020. godine) nisu omogućile zaključivanje ugovora sa istim pravima i obavezama kao i u tri ugovora koji su zaključeni sa Rimokatoličkom crkvom, Islamskom i Jevrejskom zajednicom 2011. i 2012. godine. Verujem da mnogima od kritičara nije poznata presuda Evropskog suda za ljudska prava iz Strazbura u slučaju ”Savez crkava Riječ života i ostali protiv Hrvatske” br. 7798/08 od 9. decembra 2010. godine. Protivnici ugovora između SPC i Crne Gore su, valja podsetiti, uglavnom javno deklarisani protivnici postojanja i misije SPC u Crnoj Gori. Zaklinjući se u ”evropske vrednosti” i ”odbranu nacionalnih interesa države Crne Gore”, deklarisani ateisti i crkvomrsci smatraju da Crnu Goru, kada je u pitanju SPC, ne obavezuju ni Ustav, ni zakoni, a ni presude Evropskog suda u Strazburu. Za njih diskriminacija, inače Ustavom i zakonom zabranjena, predstavlja poželjno i idealno sredstvo borbe protiv SPC u Crnoj Gori. Ukratko, države – članice Saveta Evrope, a među njima i Crna Gora, dužne su da, pored Ustava, zakona i drugih pravnih akata, poštuju i dosledno primenjuju međunarodno-pravne akte koje su ratifikovale, ali i presude Evropskog suda iz Strazbura. I zato se lavina napada na budući Temeljni ugovor između SPC i Crne Gore prvenstveno mora posmatrati kao napad na evropske i civilizacijske vrijednosti - naglašava Džomić.

On ističe da kratkoća pamćenja uvek uzima svoj danak. 

- Ako je ikome od kritičara budućeg ugovora poznat njegov sadržaj onda su to političke partije koje su od 2012. do 2020. godine konstituisale izvršnu vlast u Crnoj Gori (DPS, SDP, SD i ostale). 

Džomić podseća da je 20. aprila 2012. godine, posle zaključenja ugovora sa Rimokatoličkom crkvom, Islamskom i Jevrejskom zajednicom, Vladi Crne Gore je od strane Svetog Arhijerejskog Sinoda SPC, preko Mitropolije Crnogorsko-Primorske, zvanično dostavljen Nacrt temeljnog ugovora između SPC i Crne Gore, a on bio izvršilac tog poslušanja. 

- Vredi se podsetiti da je premijer Igor Lukšić 2012. godine otvorio dijalog sa SPC radi zaključivanja Temeljnog ugovora, ali je taj proces iz političkih razloga obustavljen. Posle toga, Vlada tadašnjeg premijera Mila Đukanovića je, preko Ministarstva za ljudska i manjinska prava, polovinom februara 2015. godine ponovo pokrenula dijalog o istom pitanju, ali je i on iz političkih razloga obustavljen, odnosno dijalog je zamenjen diskriminatornim Zakonom o slobodi veroispovesti 2015. godine. A nakon svega toga, posle usvajanja Zakona o slobodi veroispovesti ili uverenja i pravnom položaju verskih zajednica 27. decembra 2019. godine, prethodna Vlada premijera Duška Markovića je, radi prekida molitvenih litija, javno pozivala SPC da zaključi ugovor. Stav Crkve je bio jasan: prvo izmena diskriminatornih odredbi iz Zakona, pa onda zaključenje ugovora!

- Nikada niko iz tadašnjih vladajućih partija nije pominjao transparentnost na koju se sada pozivaju. Javnost se sa sadržajem tri do sada zaključena državno-verska ugovora uvek upoznavala nakon njihovog zaključivanja i to je lako proverljivo. A sada se prevremena transparentnost traži samo za ugovor između SPC i Crne Gore koji u obimu prava i obaveza ni u čemu ne odstupa od tri ugovora koje je Crna Gora do sada zaključila! Shodno Ustavu Crne Gore, Vlada vodi spoljnu i unutrašnju politiku i to je jedna od njenih izvornih nadležnosti. Naravno, ona snosi i odgovornost za vođenje spoljne i unutrašnje politike. Transparentnost u ovom i sličnim slučajevima podrazumeva dostupnost zaključenog ugovora javnosti i ona, nakon zaključivanja ugovora, mora biti ispoštovana. Uostalom, to je i normirano u ugovoru! Državno-crkveni ugovori, važno je da se i to zna, ne podležu nikakvim javnim raspravama pre njihovog zaključivanja, a posebno ne podležu ”usaglašavanju sa domaćom zainteresovanom javnošću”. Ugovor je, u ovom slučaju, dvostrani pravni akt koji podrazumeva saglasnost volja strana ugovornica čiji se međusobni odnosi uređuju, a ne apstraktne javnosti u čija se prava i obaveze ugovorom ne zadire. Po toj logici, svaki ugovor države Crne Gore bi se morao slati na ”usaglašavanje” sa nekom javnošću, a to u praksi znači da bi retko koji ugovor Vlada mogla i da zaključi. Krajnje je neukusno da se u ovom slučaju traži ”predugovorna” transparentnost i to od onih političkih činilaca koji su sa sadržajem tog akta upoznati još 2012. godine. Da ne otvaram pitanje onih ugovora koje su današnji kritičari proglasili tajnim u pravnom smislu, a u društvenom smislu ogroman broj ugovora koji nisu imali oznaku tajnosti faktički učinili tajnim i nedostupnim javnosti čak i po Zakonu o slobodnom pristupu informacijama - zaključuje Džomić.