NOVOSTI ISTRAŽUJU! KO ISPUNI ZAVET NJEGOŠU, VRAĆA OBRAZ CRNOJ GORI: Hoće li nova crnogorska vlast uslišiti zahteve Mitropolije i javnosti

I upravo je on zabeležio Njegoševe reči kojima obavezuje Crnogorce da ga sahrane na Lovćenu:

"To je moja potonja želja, koju u vas ištem da je ispunite, i ako mi ne zadate Božiju vjeru da ćete tako učinjet, kako i ja hoću, onda ću ve ostaviti pred prokletstvom, a moj posljednji čas biće mi najžalostniji i tu moju žalost stavljam vami na dušu".

Tako je rušenjem zavetne crkve na Jezerskom vrhu 1972. godine napravljen zločin protiv Svetog Petra Cetinjskog i Svetog Petra Drugog Lovćenskog Tajnovidca, protiv zaveštanja i protiv svetinje. Ispunjenje zaveta je ovih dana najavio mitropolit crnogorsko-primorski Amfilohije:

- Da obnovimo crkvu na Lovćenu! Sada podižemo crkvu patrijarha Gavrila u njegovom selu Vrijcima, pa pre nego što se vratimo na Lovćen, što će, nadam se, biti iduće godine, da podignemo prvo dvadesetu crkvu koja je sletela sa Lovćena.

ZAVET nije ispunjen odmah, jer je na dan Njegoševe sahrane (20. oktobar 1851) vladalo ogromno nevreme, pa se nije moglo stići do Jezerskog vrha na Lovćenu, a i strahovalo se da Turci ne poharaju svetinju. Sahranjen je na Cetinju, a njegove kosti prenete su na Lovćen 27. avgusta 1855. i počivale u kapeli do 12. avgusta 1916. Tada je, po naredbi austrougarskih vlasti, obavljena ekshumacija, a ostaci velikog pesnika preneti su u Cetinjski manastir, dok je crkva na Jezerskom vrhu razrušena. Na predlog mitropolita Gavrila Dožića, kapela na Lovćenu je ponovo izgrađena i u njoj je 21. septembra 1925. Njegoš još jednom sahranjen.

Kovčeg u obnovljenu crkvu, veoma sličnu onoj koju su porušili Austrougari, uneli su kralj Aleksandar Karađorđević (unuk kneza Nikole Petrovića), članovi Vlade Kraljevine SHS i episkopi SPC.

Nije se, međutim, ostacima velikog pesnika dalo da počivaju u miru. Odlukom komunističkih vlasti, uprkos žestokom protivljenju najumnijih ljudi u tadašnjoj Jugoslaviji, Njegoševa zavetna kapela je sedamdesetih godina prošlog veka, srušena do temelja, a umesto nje je izgrađen mauzolej po idejama vajara Ivana Meštrovića. Od tada traju polemike i nastojanja poštovalaca Njegoševog dela da se, ipak, umesto "faraonske grobnice" na Jezerskom vrhu nađe crkva kakvu je zamislio sam veliki državnik.

NAJAVU obnove crkve na Lovćenu su na "nož" dočekali režimski mediji objavljujući neistine da mitropolit Amfilohije traži obnovu "Aleksandrove kapelice iz 1925. godine".

- To apsolutno nije tačno. Mitropolit već, evo, trideset godina traži od vlasti da se obnovi Njegoševa zadužbina, razorena crkva Svetog Petra Cetinjskog sa Njegoševom grobnicom i, kako navodi u pismu predsedniku Vlade Crne Gore Igoru Lukšiću 2012. - "potpuno adekvatna za veličinu izvorne Njegoševe zadužbine, bez kasnije (1925) dograđene ograde". Znači, prvobitne Njegoševe kapelice iz 1846, a ne one iz 1925. koja je obnovljena posle austrougarskog razaranja - kaže, za "Novosti", Jovan Markuš, publicista.

A u tom pismu mitropolit Amfilohije zahteva obnovu najstarijeg hrama posvećenog Svetom Petru Cetinjskom, saglasno poslednjoj volji i zaveštanju njegovog sinovca Petra Drugog Petrovića Njegoša.

- Ako nije moguće podići je na istom mestu (izgleda da je to atrijum mauzoleja) na kome je Njegoš svojom rukom položio kamen temeljac i na kome je bila sagrađena i obnovljena 1925. godine, treba je podići u neposrednoj blizini, na prostoru između izlaska (iz čudovišnog tunela) i atrijuma mauzoleja, potpuno adekvatnom za veličinu izvorne Njegoševe zadužbine, bez kasnije (1925) dograđene ograde - napisao je vladika Amfilohije. - Nadamo se da će Vlada Crne Gore, svesna svoje državotvorne i odgovornosti prema Njegošu, imati dalekovidosti i spremnosti da zaceli duboku i preduboku lovćensku ranu, ako ne radi čega drugoga, a ono iz brige za bratsko pomirenje pravoslavnog korpusa Crne Gore, za vaspostavljanje prava i pravde u njoj, a time iz brige za njenu istinsku budućnost.

U pismu mitropolit još dodaje: "Jedno je od sunca jasnije: ko smogne da to učini, upisaće sebe neizbrisivim slovima u istoriju Crne Gore i ljudskosti. Jer tim činom nesumnjivo će biti skinuto prokletstvo mitropolita Petra II Petrovića Njegoša sa Crne Gore i uopšte sa njegovog potomstva."

DOK su najvećeg pesnika slovenskog jezika u njegovoj Crnoj Gori minulih decenija razapinjali, izgonili iz čitanki, "tiskali" mu "Gorski vijenac" latinicom, Njegoš je bivao sve veći. I nedodirljiv, naročito za zle i neuke. A koliko je genije živ i na nebu i na zemlji, potvrđuju hramovi, podignuti poslednjih godina u Crnoj Gori, Srbiji, Republici Srpskoj, po uzoru na razrušenu kapelu na Lovćenu.

- To se događa kao u ono doba kada su crkve letele. Kao da se rađaju iz svakog kamena oburvanog sa Lovćena. Kao da su se četiri domaća sveca, čijim likovima je bila ukrašena, razleteli na sve četiri strane i ustali da je brane - kazao je Matija Bećković, prilikom osveštavanja Njegoševe crkve uz Saborni hram na Toplici, u Baru.

Prva replika kapele na Lovćenu sagrađena je neposredno nakon njenog rušenja, 1972. godine, u Prčnju, u Boki kotorskoj. Tom poduhvatu, izgradnji Crkve Svetog Petra Cetinjskog pečat je dao kotorski paroh, protojerej-stavrofor Momčilo Krivokapić. Kamen temeljac položio je i osveštao tadašnji mitropolit crnogorsko-primorski Danilo Dajković. Bilo je to 3. decembra 1972. a već na Vaskrs 1975. u crkvi je služena prva služba Božija.

RAJT ZADIVLjEN ARHITEKTUROM

OSNIVAČ moderne arhitekture, Amerikanac Frenk Lojd Rajt, koji je posetio Crnu Goru između dva svetska rata, bio je zadivljen arhitektonskom lepotom crkvice na Lovćenu. Kada je saznao da je Njegoš "nacrtao" crkvu-kapelu, Rajt je uzviknuo:

- Njegoš je zaista bio genijalan, kada je smislio ovakvo rešenje, jer kružna forma je prava kruna za vrh Lovćena. Vidi se sa svih strana i jednako izgleda sa svake - kazao je Rajt, koji je bio suprug unuke velikog vojvode i junaka Marka Miljanova - Olge Ivanove Lazović.

ODLIKOVANjE ZA ĆAZIMA

PRILIKOM osveštavanja crkve Lovćenskog Tajnovidca u Baru, mitropolit Amfilohije nagradio je Njegoševim odlikovanjem Ćazima Mahmutovića iz Pariza. Ćazim je sin pokojnog Isa Mahmutovića (na slici), koji je jedini od radnika te 1972. odbio da ruši lovćensku kapelu Svetog Petra Cetinjskog i zbog toga je izgubio posao.

PROTIVNICI

RUŠENjU crkve na Lovćenu protivili su se ugledni pisci i stvaraoci kao što je Meša Selimović, koji je vapio "ne stavljajte samar na Lovćen". Najljući protivnici rušenja bili su Srpska pravoslavna crkva i njena Cetinjska mitropolija, kao i mnogobrojni naučnici koji su tvrdili da će "planina sama odbaciti glamuroznu građevinu".