NADAJU SE PODZEMNOJ CRKVI KOD DOMA NARODNE SKUPŠTINE: Arheološka iskopavanja intrigiraju i javnost i stručnjake

Potraga je trenutno u toku na prostoru oko Doma Narodne skupštine Srbije gde su građevinske mašine uklonile travnjak sa ostataka kuća s početka 20. veka, ispod kojih je sloj iz 19. veka, kada se na tu nalazila utrina, vašarište i stočna pijaca kraj Batal(puste) džamije, napuštene početkom 18. veka. Tada su ovde još bili vidljivi turski grobovi, "švapsko groblje" iz vremena austrijske okupacija i ostaci još starijih čudnih grobova, možda rimskih sarkofaga ili stela. Ili crkve, jer je na grafikama putopisaca prikazivan drveni prvoslavni krst visok desetak metara.

Arheolozi Muzeja grada Beograda iskopavajući ovaj intrigantni prostor stigli su do poznorimskog sloja 3. i 4. veka gde očekuju ostatke rimske nekropole.

- Georadarska snimanja pokazuju da se u oblasti oko Vlajkovićeve ulice nalazi nekoliko rimskih grobova i među njima jedan objekat čija nam funkcija nije jasna - kaže arheolog Milorad Ignjatović, rukovodilac istraživanja i kustos Muzeja grada Beograda. - Razumećemo ga tek kada ga otkopamo.

Ova nekropola izuzetno zanima istoričare ranog hrišćanstva.

- Nadam se da je ta misteriozna građevina ranorišćanska katakombna crkva, u kakvima su se vernici okupljali pre Milanskog edikta - kaže istoričar prof dr Radomir Popović, protojerej stavrofor, ekspert za rano hrišćanstvo. - Bila bi to najstarija crkva Singidunuma, značajnog ranohrišćanskog centra. Kontinuitet sahranjivanja nije slučajan, jer ako se na istom prostoru nalazilo rimsko, tursko, nemačko i srpsko groblje, to ukazuje da je reč o posvećenom tlu, jer je "jednom svetinja-uvek svetinja". Zbog toga su verovatno osmanlije na ovom prostoru napravile džamiju na temelju crkve.

Rimske nekropole po pravilu su bile van gradskih zidova uz puteve, da bi im putnici ukazali počast, ali i da bi se podsetili na ljudsku sudbinu. Arheolozi kažu da je grad Singidunum dosta velika nepoznanica jer je preko njega podizano mnogo sledećih naselja sve do današnje moderne srpske prestonice. Deliće te istorijske slagalice oni otkrivaju tokom podizanja novih građevinskih objekata i infrastrukturnih radova.

- Ono što sigurno znamo da se srce svih naselja tokom 7.000 godina do danas nalazilo na prostoru današnjeg Gornjeg grada Beogradske tvrđave, a sve ostalo je tek delimično poznato - kaže dr Stefan Pop-Lazić iz Arheološkog instituta, stručnjak za antiku. - Rimljani su napravili kastrum na prostoru Gornjeg grada i Velikog Kalemegdana jer je on na izuzetnom vojnostrateškom položaju iznad ušća Save u Dunav, a u antici se najveći deo roba i ljudi prevozio brodovima. Od prve polovine 2. veka razvijalo se civilno naselje Singidunum oko logora 4. Flavijeve legije površine 24 hektara za 6.000 vojnika, sa velikim brojem baraka- spavaonica, impozantnom zgradom generalštaba i vilama za visoke oficire.

Oko logora su nikle brojne trgovine, kuća nevenčanih žena i dece vojnika koji su ih pratili tokom višegodišnje službe, radionice zanatlija, hramovi, javna kupatila, taverne, javne kuće... Arheolozi još uvek ne mogu da raščivijaju kako je izgledao najraniji Singidunum u 1. veku, ne samo zato što nema nalaza, već i zbog toga što neka otkrića deluju neobjašnjivo.

- Takav je lokalitet u Cincar Jankovoj ulici, preko puta Pedagoškog muzeja, gde su kolege 2006. pronašle grobove koji se mogu datovati od 6. do 9. decenije prvog veka - kaže dr Pop-Lazić. Ako se tu nalazilo groblje onda tu nije mogao da bude ni vojni logor ni naselje, jer Rimljani sahranjuju isključivo van grada! Taj nalaz je velika enigma. Ono što je evidentno jeste da se u 2. veku na prostoru Gornji grad - Veliki Kalemegdan nalazio legijski logor 568 metara puta 426 metara, a da se civilno naselje, grad Singidunum prostirao od Ulice Kralja Petra do Trga Republike i od dunavske padine, malo ispod Cara Dušana do Kosančićevog venca.

Sve dalje prema jugoistoku, prostor ulica Makedonske, Kosovske, Kondine, Majke Jevrosime, Tašmajdana su pokrivale su rimske nekropole.

- Te nekropole imaju vrlo specifičnu organizaciju prostora, grobovi nisu postavljeni u redovima kao danas - objašnjava dr Pop- Lazić. - Porodice su posedovale deo prostora i grupisale grobove tokom generacija, što je utvrđeno na prostoru Pionirskog parka. Između tako grupisanih grobova mogao je postojati i veći prostor bez sahrana, što bez istraživanja veće površine u ovom trenutku ne možemo pouzdano da znamo“

HIPOTETIČKI SINGIDUNUM

ARHEOLOZI su početkom 90-tih, u Knez Mihajlovoj 30 otkrili ostatke odbrambenog rova kakvi su pravljeni ispred utvrđenja, pa su pretpostavili da je na tom prostoru u prvom veku nalazio prvi rimski zemljano-palisadni logor površine od 8 hektara. U tom slučaju, kroz središte tog utvrđenja je prolazila današnja Vasina ulica.