DA SE ZAUVEK SEĆAMO NJIH I NJIHOVIH DELA: Veliki broj zaslužnih građana poslednjih godina dobio svoja obeležja u Beogradu

To je posebno vidljivo u toku ove godine, dok će i 2022. biti otkriveno nekoliko bista istaknutim Srbima, ali i strancima koji su našu zemlju smatrali svojom domovinom.

U toku ove godine čelni ljudi grada veliku pažnju posvetili su izgradnji monumenata koji će ovekovečiti one koji su ostavili neizbrisiv trag u modernizaciji prestonice i pretvaranja u pravu metropolu kakva je danas. Tako su širom Beograda u proteklih deset meseci osvanuli spomenici rodonačelniku srednjovekovne srpske države Stefanu Nemanji, despotu Stefanu Lazareviću, ruskom knezu i svetitelju Aleksandru Nevskom, indijskom književniku, dramaturgu i filozofu Rabindranatu Tagori, beogradskom Jevrejinu Hugu Buliju..

Za narednu godinu planirano je otvaranje monumenata kralju Aleksandru Karađorđeviću, najomiljenijem gradonačelniku prestonice Branku Pešiću, kao i austrijskoj dobrotvorki Diani Budisavljević.

* * * * * * * * *

STEFAN NEMANjA

Monument utemeljivaču srednjovekovne srpske države Stefanu Nemanji svečano je otvoren na Savindan. Najimpresivniji spomenik u prestonici nalazi se na rekonstruisanom Savskom trgu, na početku Nemanjine ulice, ispred nekadašnje zgrade Glavne železničke stanice. On je delo ruskog vajara Aleksandra Rukavišnjikova, kojem je u izradi pomagalo još oko 120 ljudi. Pandemija virusa korona odložila je postavljanje spomenika i dopremanje istog iz Rusije, pa je sve odloženo oko godinu dana. Spomenik predstavlja vladarsku figuru Stefana Nemanje u plemićkoj odori. U desnoj ruci se nalazi mač, a u levoj ruci je Hilandarska povelja. Zajedno sa postamentom, spomenik je težak 80 tona i visok 23,5 metara, čime predstavlja najveći na teritoriji Srbije. U osnovi, to je napukli vizantijski šlem, kao simbol Nemanjine borbe za nezavisnost od Romejskog carstva, iz koga izranja vladarsko žezlo, simbol vladarske moći.

* * * * * * * * *

HUGO BULI

Beogradski Jevrein Hugo Buli, koji je 1896. godine iz Berlina u Srbiju doneo prvu fudbalsku loptu, dobio je svoje obeležje 22. maja na najpoznatijem prestoničkom izletištu Adi Ciganliji, u sklopu sportskog kompleksa FSB. Zamenik gradonačelnika Beograda Goran Vesić podsetio je da je Buli te davne 1896. osnovao Loptačku sekciju pri Beogradskom gimnastičkom društvu "Soko", a da se sa fudbalom "upoznao" dok je studirao u Berlinu i igrao za klub Germanija. Prva fudbalska utakmica u Beogradu odigrana je 19. maja, sedam dana nakon što je Buli fudbalsku loptu doneo u Beograd, kod Kule Nebojša.

Buli je tragično stradao u nacističkom logoru Staro sajmište 1941. godine.

* * * * * * * * *

ALEKSANDAR NEVSKI

Bista ruskog kneza, vojskovođe i svetitelja Aleksandra Nevskog otkrivena je 18. novembra u porti hrama na Dorćolu koji mu je posvećen. Spomenik je izrađen na inicijativu gradonačelnika Beograda Zorana Radojičića i poklon je Sankt Peterburga, a identičan je onom u lavri ovog sveca u gradu na Nevi postavljenoj u septembru, povodom obeležavanja 800 godina od njegovog rođenja. Postament je urađen od najfinijeg granita, dok je bista livena u bronzi. Spomenik je visok tri i po metra i težak četiri i po tone. Njega dodatno ukrašavaju reči Aleksandra Nevskog "Bog nije u snazi, nego u istini". Bistu je na dan otvaranja osveštao patrijarh sprski Porfirije.

* * * * * * * * *

RABINDRANAT TAGORE

Spomenik indijskom književniku, dramaturgu i filozofu Rabindranatu Tagori otkriven je 13. jula u novobeogradskom parku Ušće, nedaleko od Brankovog mosta. On je rođen 7. maja 1861. godine kao 13. dete u porodici, a prvu pesmu objavio je već sa osam godina.

Monument je podignut na inicijativu ambasadora Indije u Srbiji Subrata Batačardže. On je naglasio da je Tagore 1926. godine bio u poseti Beogradu, kada je održao predavanja na Univerzitetu u Beogradu, napomenuvši da je njegova poseta privukla veliku pažnju srpskih medija, akademika i intelektualaca. Naveo je da se na spomeniku Tagori nalaze stihovi jedne njegove pesme koja je poznata u Indiji, a čiji prvi stih govori o tome da se, kada je um neustrašiv, i glava drži visoko. Ambasador je dodao da je ta pesma značajna i za Srbiju, jer je, kako je rekao, srpski narod tokom istorije bio suočen sa strahom, ali je glavu ipak držao visoko.

* * * * * * * * *

DESPOT STEFAN LAZAREVIĆ

Srednjovekovni vladar i čovek koji je Beograd proglasio za prestoni grad despot Stefan Lazarević dobio je svoj spomenik 19. aprila, tokom održavanja manifestacije "Dani Beograda". On se nalazi na skveru između ulica Gundulićev venac, Drinčićeve, Palmotićeve i Bulevara koji nosi njegovo ime. Autor idejnog rešenja, koje se nalazi u izložbenoj postavci Istorijskog muzeja Srbije, jeste srpski vajar Svetomir Arsić Basara, redovni član SANU. Monument je izliven u bronzi i visok je četiri metra. Despot Stefan je prikazan kao srednjovekovni vladar sa hrišćanskim znamenjima na grudima, mačem i ratničkim šlemom, što ukazuje na njegov viteški poziv, budući da je bio pripadnik viteškog reda Zmaja. U levoj ruci drži knjigu, čime se ukazuje da je on bio zakonodavac (Zakonik o rudnicima, 1412) i književnik (Slovo ljubve), a takođe i jedan od najobrazovanijih vladara svog vremena.

* * * * * * * * *

KRALj ALEKSANDAR

MONUMENT kralju Aleksandru Karađorđeviću, prema najavama gradskih čelnika, radiće ruski vajar Aleksandar Rukavišnjikov, a pomagaće mu nekoliko domaćih umetnika. Kako je odlučeno na Odboru za podizanje spomenika kojim je predsedavao Dušan Kovačević, on će se nalaziti između Starog i Novog dvora, odnosno između zgrade Skupštine grada i zgrade Predsedništva. Skulptura tragično nastradalog srpskog i jugoslovenskog monarha na konju neće se nalaziti u centru cvetne rondele, kao što se razmišljalo, već bliže Pionirskom parku, a tehničke detalje utvrdiće Urbanistički zavod Beograda. Spomenik će biti podignut po ugledu na one koji su nastali u vreme Kraljevine SHS, kada ih je između dva rata bilo čak 132. Inicijativu za podizanje skulpture vladaru, ubijenom 9. oktobra 1934. u atentatu u Marselju, Skupštini grada Beograda podneo je u novembru 2018. predsednik Aleksandar Vučić kao građanin.

* * * * * * * * *

DIANA BUDISAVLjEVIĆ

Austrijskoj dobrotvorki Diani Budisavljević, koja je iz ustaških logora u NDH spasla više od 12.000 većinom srpske dece, grad Beograd odužiće se spomenikom na uređenom Savskom keju, koji će takođe poneti njeno ime. Mesto na kom će se nalaziti valjano obeležje već je urađeno, a u junu je raspisan konkurs za idejno rešenje buduće skulpture.

Očekuje se da bista u blizini Brankovog mosta bude postavljena u prvoj polovini naredne godine.

* * * * * * * * *

BRANKO PEŠIĆ

OMILjENI gradonačelnik Beograda, čuveni Branko Pešić u aprilu 2022. godine dobiće svoje obeležje na Velikom trgu u pešačkoj zoni Zemuna, mestu gde je rođen i živeo ceo život. Na sednici Skupštine grada koja je održana 9. juna odlučeno je da se rad vajara Marka Kratohvila izmešta sa prvobitno usvojene lokacije na Masarikovom trgu na novu, gde će biti vidljiviji i bolje uklopljen u postojeću arhitekturu i ambijent starog jezgra Zemuna. Za neprocenjiv doprinos Beogradu ime Branka Pešića od 2004. godine nosi ulica u Zemunu u kojoj je živeo, kao i u Lazarevcu i Petrovčiću (Surčin). Bronzani reljef sa njegovim likom nalazi se u Saobraćajno-tehničkoj školi "Zemun". A 2016. godine na fasadi Osnovne škole "Branko Pešić" u Svetotrojičinoj ulici postavljena je bela mermerna spomen-ploča sa Pešićevim likom u reljefu izlivenom u bronzi, povodom 30. godišnjice njegove smrti.