Vojvoda Prijezda od 16 tona!

VAJAR Boris Staparac, trenutno u Kikindi gradi Spomenik Vojvodi Prijezdi i njegovoj devojci Jelici, koji će biti visok najmanje 14 metara, a težak čitavih 16 tona! Monumentalno obeležje, trebalo bi da osvane na severoistočnoj strani Kule od Stalaća, u istoimenom mestu u ćićevačkoj opštini, a zbog veličine videće se i sa regionalnog puta prema Kruševcu, udaljenom nekih 14 kilometara.

Čitav poduhvat delo je entuzijasta okupljenih u Udruženju "Todor od Stalaća", koji i putem žiro-računa prikupljaju novac za izgradnju. Želja im je da obnove pomalo zaboravljenu kulu i da ožive interesovanje za neverovatnu stalaćku istoriju.

PROČITAJTE JOŠ - Lazarev grad pun svetinja

- Spomenik je još u horizontalnom položaju (na slici). Nadam se da ću moći da ga ispravim do zime, tako da naredne godine bude praktično gotov - otkriva za "Novosti" Boris Staparac, umetnik koji je široj javnosti poznat i kao autor čuvenog obeležja Rokiju Bilbau u Žitištu kod Zrenjanina.

Stalaćki spomenik koji predstavlja slavnog Vojvodu Prijzedu koji stražari nad Srbijom, dok verna Jelica u ruci drži krst i sugeriše potonje žrtvovanje, tokom hladnih dana ostaće na otvorenom, budući da je materijal (modelirani beton), objašnjava autor, postojaniji od kamena.

Mač koji će držati Prijezda posebna je priča. Uradio ga je lično pariski majstor Zoltan Fazekaš. Monumentalno zdanje dočaraće i same elemente uzvišene ljubavi vojvode i devojke Jelice ovekovečene u narodnoj pesmi "Smrt Vojvode Prijezde".

Spomenik ogromnih dimenzija još je u horizontalnom položaju Foto Priv. arhiva

- Bilo je ideja da se spomenik dovrši ove jeseni, ali će zbog dimenzija i specifičnosti, posao biti završen 2018. godine - priča za "Novosti" dr Ljubiša Popović koji živi i radi u Beogradu, a predsednik je Udruženja "Todor od Stalaća".

Sagovornik "Novosti", poreklom iz Stalaća, podvlači da je od Zavoda za zaštitu spomenika u Kraljevu data saglasnost za poduhvat, koji ponovo može da vrati u turističku ponudu dragocenu baštinu smeštenu samo 2,5 kilometara od spajanja Južne i Zapadne u Veliku Moravu. Podizanje spomenika čije postavljanje, ali i prebacivanje od Vojvodine do Stalaća predstavlja dodatni izazov, prvi je korak.

PROČITAJTE JOŠ - Stranci obnavljaju Kulu Todora

A, zaljubljenici u stalaćku istoriju nadaju se obnovi same kule, malog i velikog grada, kao i podršci putem konkursa i od naših ljudi sa svih strana, a pre svega iz dijaspore. Stalaćka baština tiče se vladavine kneza Lazara, kada je od 21 srednjovekovnog grada-tvrđave, sa 4,5 hektara, ova tvrđava bila jedna od najvećih.

- Vrlo mali broj ljudi samostalno dolazi do kule zainteresovan da je upozna, ali oni koji tu dođu u nju se i zaljube - ocenjuje Dragan Čapkunović iz Stalaća, član Udruženja.

Kula Todora od Stalaća

KUĆE I VODENICE

PROF. Zoran Stolić koji je 35 godina izučavao Kulu Todora od Stalaća i narodno graditeljstvo u Tromoravlju iznosi u istoimenoj publikaciji da su posebna vrednost stalaćke sredine i kuće "moravke" i vodenice. Tokom ranijih istraživanja i konzervatorskih zahvata nađeni su primerci keramičkog posuđa, oružja (vrhovi strela, delovi samostrela, ratničke opreme), ali i nalazi poljopririvrednog alata za obradu drveta, izradu sitnih zlatarskih proizvodnja, opreme za tkanje...

PROČITAJTE JOŠ - Malu Svetu goru čuva 800 seljana

SRPSKA SVETA GORA

MOJSINjSKA Sveta Gora na kojoj su i ostaci stalaćke tvrđave ima danas 12 potpuno sačuvanih ili delimično oživljenih bogomolja. Veruje se da su u 14. veku monasi sinaita - sledbenici svetogorskog monaha starca Isaije (pomogao knezu Lazaru 1375. pri izmirenju SPC i Carigradske patrijaršije) podigli desetine crkava. Otuda planine dobijaju naziv Mala srpska Sveta Gora. Najstarija nalazišta na Mojsinjsko-poslonskog kompleksa, međutim, potiču još iz neolita (oko 7.000 g.p.n.e.) i pripadaju starčevačkoj kulturi.