Nova Varoš: Dug čuvaru vere

U MANASTIRU Dubnica, pod Javorom, nekadašnjem duhovnom središtu Starog Vlaha, započeli su pripreme za podizanje spomenika patrijarhu Gavrilu Raškoviću (1595-1659), obnovitelju ove, ali i ktitoru drugih svetinja, sveštenomučeniku i znamenitoj ličnosti Srpske pravoslavne crkve u 17. veku.

U zlatiborskom majdanu Klisura izvađena je kamena gromada, teška tri tone, od koje će vajar Vladimir Mitrović, iz obližnje Trnave, prema prihvaćenom idejnom rešenju, isklesati skulpturu patrijarha Gavrila u prirodnoj veličini, koji će u levoj ruci držati jevanđelje, a desnom će blagosiljati.

- Ispunjavamo obavezu potomaka prema jednoj nepravedno zaboravljenoj ličnosti - podseća arhimandrit Makarije (Milenković), iguman, pre šest godina iz ruševina vaskrslog, manastira. - Uzorno žitije patrijarha Gavrila, doprinos u očuvanju vere i obnovi svetinja u klisuri Uvca, dolini Moravice, na Javoru i okolini Sjenice i Novog Pazara, u vremenima "tamnog vilajeta" i njegovo stradanje mučeničkom smrću, zbog čega ga je SPC proglasila za svetitelja - zaslužuju dostojno obeležje.

Oskudni su podaci o patrijarhovom životu do postavljenja na mesto raških vladika 1643. godine. Rođen u novovaroškom selu Štitkovu, jednom od sedišta znamenite loze beratskih knezova Raškovića, rano je zamonašen u nekom manastiru, gde je izvanredno savladao kaligrafski rukopis i prepisivanje crkvenih knjiga.

- To je potvrđeno na osnovu nekoliko zapisa ispisanih patrijarhovom rukom u njegovim knjigama, otkrivenim u Univerzitetskoj biblioteci u Kembridžu, kao i poznatom Četvorojevanđenju iz arhiva SANU - svedoči užički istoričar umetnosti Dragiša Milosavljević, u pre dve godine objavljenoj knjizi "Manastir Dubnica i patrijarh Gavrilo Rašković".

Zanimljiva je i nacionalna misija ovog čuvara vere i ognjišta dok je bio na pećkom tronu. U arhivama u Gracu, Petrovgradu i Moskvi su dokazi da je boravio u Rusiji, u tajnoj misiji oslobođenja balkanskih naroda od turske vlasti, ukazuje Milosavljević.

- Kada su, nažalost, sve nade položene u pomoć ruskog cara - propale, patrijarha su na povratku u Srbiju, pošto je prokazan, turski vojnici odveli u Brusu (Mala Azija), gde je obešen.

ŽIVOT KAO CVET

PATRIJARH Gavrilo je u Četvorojevanđelju iz Kovilja na Javoru zapisao da je jedno vreme ovde proveo, dok manastir nije obnovljen, dograđujući uz hram još jednu crkvu. Na kraju zapisa on moli sve koji mogu pomoći bratstvo Kovilja da se "obitelj po našem odlasku ne zaboravi... budući da dani ovoga sveta prolaze kao cvet trave, kao da nismo ni postojali..."