Najduži američki rat

NAJDUŽI rat u američkoj istoriji - avganistanski - traje već tri decenije i predstavlja „čudnu opsesiju spoljne politike SAD koja nikad ne bledi i, čini se, nema kraja“.

Direktor obaveštajne agencije „Stratfor“ Džordž Fridman, iznosi ovu ocenu u analizi avganistanskog konflikta ističući da su ovaj dugi rat vodile administracije i demokrata i republikanaca. Sada, smatra on, sukob ulazi u četvrtu fazu.

Prva je počela sa sovjetskom invazijom decembra 1979. godine, kada su SAD, sa Saudijskom Arabijom i Pakistanom, organizovale avganistanski otpor Sovjetima pomažući mudžahedinima, motivisanim islamom:

- Američki cilj imao je malo veze sa Avganistanom, ali mnogo sa sovjetskom konkurencijom. SAD su želele da blokiraju Sovjete da ne koriste Avganistan kao bazu za dalje širenje... SAD nisu toliko vodile rat koliko su ga omogućavale - ističe Fridman.

Strategija je urodila plodom i ova faza završena je 1989, kada su se sovjetske trupe povukle. Amerika je, međutim, ostala angažovana - indirektno. Sve do 2001. godine su putem saveznika, posebno Pakistana, učestvovale u akcijama za kontrolu Avganistana. SAD su bile spremne da prihvate islamske borce koje su organizovale za borbu protiv Sovjeta i podržale su talibane u preuzimanju vlasti 1996. godine.

No, talibani su podržali Al kaidu. Posle terorističkih napada ove terorističke organizacije na Njujork i Vašington 2001. godine, Amerika objavljuje rat onima koje je doskora podržavala.

Oslonile su se na frakcije poput Severne alijanse koje su se protivile talibanima, i stoga pristale na saradnju sa SAD protiv zajedničkog neprijatelja, ali su istovremeno ostale bliske Rusima. SAD su se po istom principu oslonile i na šiitske grupe na zapadu bliske Iranu i Indiji. Talibani su se povukli iz gradova, ali nisu bili poraženi. Umesto da poraze talibane, SAD su uspele samo da ih - pregrupišu.

- SAD nisu uspele da poraze Al kaidu, jer nisu imale dovoljno trupa na terenu - ističe Fridman i primećuje da je strategija bivšeg predsednika Buša bila „izuzetno skromna“.

Sve tri faze američkog angažovanja u Avganistanu imale su nešto zajedničko - sve su se za najteže operacije oslanjale na trupe koje nisu bile američke. Najpre su to bili mudžahedini, zatim Pakistan, i najzad avganistanske frakcije suprotstavljene talibanima.

- Amerikanci nikada nisu koristili svoje trupe za postizanje svojih ciljeva - ističe analitičar.

Nova faza rata počinje dolaskom Obamine administracije koja, smatrajući irački sukob greškom, avganistansko ratište ističe kao prioritetno i razvija agresivniju strategiju, ali bez jasnih ciljeva:

- Primarni strateški cilj je stvaranje izlazne strategije za SAD, zasnovane na pregovorima sa talibanima, sa namerom stvaranja koalicione vlade - primećuje Fridman.

Nevolja je, međutim, smatra on, što se rešavanje pitanja Al kaide, koja u međuvremenu ne koristi Avganistan kao glavnu bazu, već se preselila u Pakistan, Jemen, Somaliju, time ne rešava.

- Stabilizovanje Avganistana nije više solucija za Al kaidu - ističe on.

Obamini planeri to shvataju, i zato je stvaranje izlazne strategije u prvom planu. SAD ponovo aktiviraju svoje stare sisteme oslonca na lokalne trupe, pokušajima da stvore avganistansku vojsku.

Fridman ne vidi mogućnost da ova strategija uspe, jer, Avganistanci se bore za svoje klanove i etničke grupe, pa pokušaji Amerikanaca da stvore nacionalnu armiju u zemlji gde osećanje nacije ne postoji nije verovatan ishod.

Jačanje lokalnih snaga do predviđenog američkog povlačenja 2011. godine Fridman, stoga, ocenjuje kao „teško“, a motivaciju talibana da uđu u pregovore kada se zna da Amerikanci odlaze procenjuje „ograničenom“. Dok se, istovremeno, nad Amerikom nadvija opasnost:

- Bez rezervi strateških kopnenih trupa, SAD postaju ranjive na drugim mestima u svetu, a sa nastavkom angažovanja u Avganistanu, ta ranjivost postaje sve veća - zaključuje Fridman.

VELIKA IGRA

TERITORIJA na kojoj je danas Avganistan bila je nekada središnja tačka na putu svile i migracija. Zemlja je na značajnoj geostrateškoj lokaciji, koja povezuje istočnu, južnu, zapadnu i centralnu Aziju. Avganistan je bio meta mnogih osvajača od antičkih vremena, uključujući Aleksandra Velikog, muslimanske armije, Džingis Kana... U 19. veku Avganistan postaje „tampon zemlja“ u „velikoj igri“ između britanske i ruske imperije.

Posle anglo-avganistanskog rata 19. avgusta 1919. godine Avganistan je izvojevao nezavisnost od Velike Britanije. Od sedamdesetih godina prošlog veka, zemlja je u stalnom stanju građanskog rata podstaknutog stranim okupacijama, od sovjetske invazije 1979. godine, sve do invazije saveznika predvođenih SAD oktobra 2001. godine.