Knjaz puškom i perom štitio Srbe

PRVOM visokoškolovanom Vasojeviću iz Lijeve Rijeke Nikoli Miloševiću, junaku i poligloti koji je govorio trinaest jezika, ličnom prijatelju Petra II Petrovića Njegoša, Udruženje prijatelja i poštovalaca Bjelopavlića "Bijeli Pavle" i Srpsko istorijsko-kulturno društvo "Nikola Vasojević" iz Berana održali su pomen u Crkvi Svetog Simeona Mirotočivog u Donjem Zagaraču kod Danilovgrada povodom 175 godina od njegovog ubistva. Na parastosu koji je služio sveštenik Nikola Zekanović sabrali su se i Miloševići.

Knjaz Nikola (rođen 1797) bio je vođa znamenitog plemena i jedan od retko obrazovanih ljudi tog vremena. Bio je iseljenik u Rusiju, visoki ruski oficir i vojni ataše u Carigradu, član međunarodne komisije za razgraničenje Knjaževine Srbije sa Turskom, glavni inženjer Knjaževine Srbije i prvi projektant magistralnog puta Beograd - Bar.

UZ to, bio je i osnivač prve srpske škole u Turskoj, inicijator Vasojevićko-poljske tajne vojne konvencije, putopisac i pesnik. Evropljanin sa četiri državljanstva.

PROČITAJTE JOŠ - SUSRET SA ISTORIJOM: Ko falsifikuje prošlost, Budva ili Podgorica

- Kao engleski konzul u Novom Pazaru osnovao je osnovnu školu "da se neimućna serbska deca uče". Našao je učitelja i plaćao mu 50 groša mesečno. Zbog njegovog zaštitničkog stava prema Srbima i namere da oslobodi Vasojeviće, Turci su mu zapretili ubistvom i morao je da utočište nađe u Srbiji, da bi preko Carigrada 1840. stigao u Pariz, a godinu dana kasnije stiže u Vasojeviće donoseći poklone vojvodi Simi Kastratoviću i glavarima kako bi ih pridobio za saradnju oko stvaranja prikomske vasojevićke države Holmije, čije ime izvodi od imena planine Kom (Holm). Posetio je manastir Đurđeve stupove i darovima obasuo igumana Mojsija Zečevića - priča istoričar Goran Kiković, podsećajući da je knez Nikola odlazio i na Cetinje gde se sprijateljio sa Njegošem koji mu je posvetio pesmu.

PROČITAJTE JOŠ - SUSRET SA ISTORIJOM: Zašto Crna Gora strahuje od svoje srpske prošlosti

ČUVENI Vasojević nije mirovao, obilazio je Dečane, Skadar i Cetinje.

- U proleće 1844. spasao je u Skadru od Turaka neke vasojevićke glavare, među kojima i igumana Mojsija, zbog čega je dobio veliku popularnost u narodu. Iste godine odlazi na Cetinje da poseti Njegoša, ali do njega nije stigao jer je na putu ubijen iz zasede u selu Donji Zagarač, 30. maja. Tako se završio život prvog visokoškolovanog Vasojevića i čoveka od pera, koji je za sobom ostavio nekoliko objavljenih radova koji su dragoceno svedočanstvo o težnji da se sva crnogorska plemena oslobode turskih okova - ističe Kiković.

Knez Nikola Milošević Foto Arhiva Gorana Kikovića

KOLIKO je Njegoš bio zadivljen Nikolom, govori njegova pesma "Oda knjazu Nikoli":

"Ratoljupče starih dobah

za udrago srpsko ime

okdi nam Naših grobah

iz pušaka što zadime.

Na Turčina hitro skoči,

nek se Turska krv proliva,

žertva mi je ta milija

nego ulje sa kandila

i izmirna i kandila."