Kameni spavači svetska baština

UZ kulturno-istorijsko blago Kotora i Nacionalnog parka "Durmitor", Crna Gora se opet upisala u svetsku baštinu Uneska, ali ovog puta preko stećaka, srednjovekovnih nadgrobnih spomenika. Grčka groblja u Plužinama i Žabljaku, te nekropola Bare Žugića podno Durmitora, novi su dragulji svetske baštine.

- Crna Gora je ovim upisom obezbedila međunarodnu prepoznatljivost i prestižni Uneskov status - navodi se u saopštenju Ministarstva kulture.

Pre godinu dana zvanična Podgorica je u okviru međudržavnog projekta Crne Gore, BiH, Srbije i Hrvatske, nominovala grčko groblje u Novakovićima u žabljačkoj opštini i u Zagrađu kod Plužina, kao i nekropolu Bare Žugića, za listu svetske kulturne baštine. Ovi "kameni spavači" još jedni su od spomenika bogate kulture i zaostavštine kojima raspolaže Crna Gora.

Žabljačko selo Novakovići, nadomak Ribljeg jezera, mesto je gde je do danas ostalo netaknuto 49 stećaka na grčkom groblju. Ovi mramori, kaurska groblja, belezi, kandidovani su i kao deo zajedničkog projekta na listi svetske baštine. Nakon terenskih istraživanja, nekropole stećaka u selu Novakovići, grčko groblje, i Bare Žugića, sa ukupno 300 evidentiranih stećaka, kao i jedna nekropola u opštini Plužine, sa registrovanih 16 stećaka, upisane su na tentativnu listu Crne Gore. Ovi spomenici pojavljuju se u drugoj polovini 12. veka, najučestalije tokom 14. i 15, dok u 16. veku izrada stećaka postupno nestaje. U narodu se nekropole stećaka pripisuju grčkom stanovništvu. Meštani, međutim, ne pamte ko se tu sahranjivao. Prema narodnom predanju, "Grci" su posle niza gladnih godina i teških zima napuštali svoja staništa, dok su iza njih ostajala njihova groblja. Stručnjaci se slažu da se na osnovu velikog broja stećaka na nekropoli u Barama Žugića može pretpostaviti da se na njoj sahranjivalo seosko stanovništvo sela Novakovića i okolnih sela u oblasti Jezera. Pod pojedinim monumentalnim stećcima koji se izdvajaju po izuzetno izvedenom ukrasu i kvalitetnoj obradi, može se pretpostaviti da su tu bili sahranjeni bogati trgovci Drobnjanka i oblasti Jezera.

PETKOVA PORUKA

U Plužinama, u Zagrađu, u listopadnoj šumi ispod Soko-grada, smešteno je groblje na kome je sačuvano 16 stećaka, koji su izrađeni od lokalnog kamena. Među njima posebno se izdvaja stećak Petka Krstjanina, koji sadrži epigrafski natpis. Pomenuti stećak dugo je poznat nauci, ali je tek nedavno u potpunosti pročitan. U prvom, dužem natpisu saopštava se da je Petko beleg postavio za života, očekujući smrt u Sokolu, uz svog milog gospodina vojvodu Stjepana, dok se na drugoj strani stećka Petkoobraća Bogu da primi njegovu dušu i moli braću i družinu da mu prolazeći ne gaze grob. Tekst se završava poznatom epigrafskom frazom upozorenja na prolaznost života. Pisac teksta je dobro poznavao epigrafsko ćiriličko pismo XV veka, a stećak je podignut između 1435. i 1448. godine.