Epopeja koju je hteo da snimi DŽon Ford

ČUVENI režiser Džon Ford želeo je da napravi epopeju o Prvom svetskom ratu i herojskoj borbi i stradanju Srba, koja bi počela scenom u kojoj se kralj Petar vozi s vojskom na volovskim kolima. Ovaj projekat nikada nije realizovan, kaže Hadži Ljubiša Gvoić, autor velike zidne mape "Srbija u Prvom svetskom ratu", koju "Novosti" u subotu 29. decembra poklanjaju čitaocima.

Pored najvećih bitaka, najvažnijih datuma, najslavnijih junaka i detaljne putanje kretanja srpske i savezničke, ali i vojske Centralnih sila, mapa obiluje brojnim zanimljivostima. Na njoj je, između ostalog, data kratka biografija redova Radoja Ljutovca, koji je prvi u svetu iz topa oborio avion, kod Kragujevca, 30. septembra 1915. Ovaj datum smatra se danom osnivanja srpskog PVO.

PROČITAJTE JOŠ - NEPOZNATI DETALjI O PRVOM SVETSKOM RATU: Pakao ne može biti ovako užasan

Pored Ljutovca, tu je i priča o Momčilu Gavriću, najmlađem podoficiru svih armija sveta u Velikom ratu. Posle Cerske bitke 1914. godine, Gavrić je sa osam godina stekao čin kaplara, a u jedanaestoj je unapređen u čin podnarednika Šestog artiljerijskog puka Drinske divizije.

Milunka Savić, srpska Jovanka Orleanka, kako su je prozvali Francuzi, žena je sa najviše odlikovanja u istoriji ratovanja. Bila je heroina balkanskih i Prvog svetskog rata, narednik u Drugom puku srpske vojske. Ranjavana je devet puta.

Prvi napad u Velikom ratu bio je nemački udar na Luksemburg, 2. avgusta 1914, a prve bombe na Srbiju pale su 12. avgusta, na Avajliju i Batar. Prva saveznička pobeda bila je Cerska bitka, u noći 15. avgusta, a prvi saveznički proboj fronta bio je Solunski front, 15. septembra 1918.

PROČITAJTE JOŠ - GOLGOTA ISPRIČANA SLIKAMA: "Novosti" u subotu poklanjaju čitaocima mapu "Srbija u Prvom svetskom ratu"

Posebna pažnja na mapi posvećena je Solunskom frontu i, skoro zaboravljenom, Živku Pavloviću, koji je inicirao na kom mestu treba probiti front. Pored pravca kretanja savezničkih i snaga Centralnih sila, Gvoić je na karti dao i njihovo kompletno brojčano stanje, sastav i naoružanje. Centralne sile imale su oko 600.000 vojnika, 1.721 top i minobacač, 80 aviona... Saveznici su imali nešto više, oko 619.000 vojnika, 2.069 topova i minobacača, 200 aviona...

Poster koji "Novosti" poklanjaju je dimenzija 85x60 cm

- Srpska i francuska avijacija imale su najveći učinak upravo u probijanju Solunskog fronta. Samo u jednom danu zabeleženo je 90 letova - kaže Gvoić.

Zanimljivo je da se borcima na ovom frontu pridružilo i 12.500 pripadnika Srpske dobrovoljačke divizije, sastavljene od zarobljenih jugoslovenskih vojnika i dezertera koji su prelazili na stranu Antante. Oni su krajem leta 1917. stigli preko Sibira u Dalijen provinciju, u Kini, odakle su britanskim brodovima prevezeni na Solunski front.

TOPLIČKI USTANAK

NA mapi je posebno obeležena prva oslobođena teritorija u ratom zahvaćenoj Evropi. Reč je o prostoru u krugu Toplice, Jablanice i Puste Reke, gde je, u martu 1917, podignut Toplički ustanak protiv austrougarske i bugarske vojske. Neposredan povod bila je mobilizacija, koju su Bugari hteli da izvrše među srpskim življem. Odmazde okupatora bile su strašne. Ubijeno je oko 20.000 ljudi - ustanika, žena, dece i staraca.