Dva veka jagodinske tajne

U vreme kada je nicala crkva posvećena Svetom arhangelu Mihailu, ili, kako je starosedeoci zovu Stara crkva, te 1818. godine Jagodina je imala dvadesetak srpskih kuća i džamiju, ali ne i pravoslavnu bogomolju. Podatak da je ktitor ove svetinje bio knez Miloš Obrenović govori o tome koliko je Jagodina bila značajna u to doba.

Ova crkva, najstarija građevina u gradu na Belici, obeležila je dva veka postojanja i bogosluženja. Međutim, mnogo poznatija je spomen-kosturnica izginulim ratnicima u Prvom svetskom ratu, koja se nalazi u njenoj porti.

PROČITAJTE JOŠ: Državni posao u gradu zamenili za udoban život na selu

- Pošto se o ovom božijem hramu nikada nije pisalo, sveštenstvo je iniciralo nastanak zbornika radova "Dva veka Stare crkve u Jagodini". Gotovo svaki od 16 radova doneo je mnogobrojne novine, tako da ova publikacija predstavlja pravu riznicu podataka - ocenjuje jedan od urednika, dr Branislav Cvetković, viši kustos Zavičajnog muzeja u Jagodini.

Prema njegovim rečima, pronađena je, snimljena i spremna za konzervaciju ogromna zbirka ikona, koja je bila u raznim delovima kompleksa, manastiru Kalenić i Narodnom muzeju u Beogradu. Najznačajniji deo zbirke su pokloni ondašnjih jagodinskih esnafa, kao i mali broj ikona iz Rusije i Grčke. Najstarija je ikona Svetog Jovana, koja datira iz sredine 19. veka čiji autor nije poznat, značajna zato što ukazuje na srednjovekovnu ikonografiju.

- Pronašli smo i ktitorski natpis koji je od 1860. godine bio sklonjen sa fasade i ležao na časnoj trpezi, pa je tek 2016. stavljen na unutrašnji zid priprate. Pronašli smo i druge natpise, "obradili" grobove oko crkve koji su "izronili" 2002. godine, dok je Vuk Dautović pisao o riznici koja je dosad bila potpuna nepoznanica - dodaje Cvetković.

Drugi urednik zbornika, istoričar Ninoslav Stanojlović, istražio je biografije više od 40 sveštenika tokom prvog veka Stare crkve. On je došao do podataka da je prota Miloje Vukašinović aktivno učestvovao u izgradnji jagodinske crkve, započetoj 1818. godine.

PROČITAJTE JOŠ: Migel zbog Katarine došao u Rumu

- Ovaj prvi pravoslavni hram u varoši na Belici završen je i svečano osvećen tek 1825. godine - kaže Stanojlović. - Zabeleženo je da su od sredine jula 1819. godine u nedovršenoj crkvi službu božju obavljali prota Miloje i jereji Nestor i Živko. A, protoprezviter Miloje Vukašinović sahranjen je kod oltara Stare crkve, a na nadgrobnoj ploči uklesan je danas izgubljen epitaf, koji je napisao književnik Sima Milutinović Sarajlija.

NEOBIČNE PROTE

Stanojlović je došao i do podataka da je protojerej Jovan Dimitrijević bio veliki protivnik namere većeg dela jagodinskog građanstva da se podigne još jedna crkva u varoši 1846. godine. Iste godine protiv njega je sprovedena istraga zbog crkvenog novca.

"Bio je aktivno uključen u tzv. Mađarsku bunu 1848/'49. godine, ne samo zbog činjenice da je pričestio Tasu Ivanovića Aračliju, kada je sa 300 Cigana krenuo u istu, nego i zbog toga što su mu se stariji sin jerej Vasilije Dimitrijević i sinovac Uroš Dimitrijević takođe pridružili srpskim dobrovoljcima u južnoj Ugarskoj", navodi Stanojlović.

Zanimljiv je i podatak da je prota Miladin Milićević namesnika Matiju Đurića okarakterisao kao nemarljivog, gordog, proti neposlušnog, koji hoće u kafanama da puši i da se karta.