Vojvođanske priče: Deda Avram preteča Vuka

NARODNI tribun i politički vođa Srba u Austrougarskoj Svetozar Miletić (1826 - 1901) nije jedini velikan u svojoj porodici. Njegov deda Avram, trgovac, a potom učitelj i pesnik, upisao se u istoruju srpske književnosti svojom Pesmaricom.

Tridesetak godina pre nego što će Vuk Karadžić zapisati prve epske narodne pesme, Avram Miletić (1755 - 1826) sastavio je Pesmaricu, koja se smatra najstarijom dosada otkrivenom zbirkom te vrste poezije na srpskom jeziku.

Deda Avrama Miletića bio je Mileta Zavišić. Pristigao je u Bačku iz Kostajnice, u kojoj je predvodio četu od 300 ljudi. Borio se protiv Osmanlija duže od tri decenije. Mnogo se zamerio Turcima - njegova četa upadala je na tursku teritoriju i pljačkala. Pošto su, posle potpisivanja mira sa Austrijom, Turci želeli da mu se osvete, Mileta Zavišić se pod stare dane sa porodicom sklonio daleko od granice, u Bačku.

PROČITAJTE JOŠ: Junaku sa Košara kuća od srca

Naselio se u mestu Miletić (Rac-Miletić) da zametne trag jer su Turci tražili njegovu glavu. Zato je promenio prezime Zavišić u - Miletić. Miletin sin Sima, koji je bio školovani trgovac u Novom Sadu, imao je 15 sinova i tri kćeri. Avram Miletić je bio najstariji Simin sin.

Drugi sin Avrama Miletića, nosio je ime Sima po svom dedi, bio je čizmar, dugo se momčio i najzad skrasio u Mošorinu. Oženio se Todom Banaćankom, sa kojom je izrodio sedmoro dece. Najstarije dete bio je Svetozar, koji je docnije stasao u političkog lidera, zaslužnog što je Vojvodina danas deo Srbije. Avram je Svetozaru, kako to u Vojvodini običavaju da kažu, bio deda stric.

Nema sumnje da su epski stihovi iz deda Avramove pesmarice uobličili, makar delom, duh i svest Svetozara Miletića. Zbirka sadrži 129 pesama koje je Avram sakupljao i beležio u periodu između 1778. i 1780. godine. Bilo je to 46 leta pre Svetozarovog rođenja.

U Avramovoj zbirci su građanske lirske pesme, ali i nekoliko srpskih epskih pesama, poput “Istorija Kneza Lazara od Kosova i od Cara Murata”, “Istorija Musić Stefana”, “Istorija Vojvode Momčila” i “Istorija mladog Prodanovića”. To je najstariji, najobimniji i ujedno najznačajniji zbornik srpskog građanskog pesništva.

Na značaj rukopisne Miletićeve pesmarice i pesama “koje su se pevale pre sto godina” prvi je ukazao Ilija Ognjanović napisom iz 1883. godine. U sasvim kratkom osvrtu naveo je početne stihove nekih “ženskih” narodnih pesama ovog rukopisa i pomenuo junačke narodne pesme “o Musiću Stevanu, o vojvodi Momčilu, o knezu Lazaru i caru Muratu na Kosovu, o mladom Prodanoviću, o Oziji gradu”, da bi na kraju zaključio:

“Ova Miletićeva pesmarica, dakle, u kojoj su ove narodne ženske i junačke pesme pobeležene, pisana je pre nego što se rodio Vuk Karadžić (1787), pre nego što je Isidor Putnik zabeležio onu narodnu pesmu od onoga starca (1801), pre nego što je Tekelija doneo onu zbirku ruskih narodnih pesama (1811) i pre nego što su se Kopitar i Mušicki za ovu stvar zauzeli (oko 1814). Pesmarica je pisana 1778-1780.”

Ilija Ognjanović prvi skrenuo pažnju na Pesmaricu

Sam Avram Miletić, epske pesme koje je zapisao nazvao je “istorijama”. Smatrao ih je istorijom u stihovima. “Istorija mladog Prodanovića” je, zapravo, narodna epska pesma “Srbi u Donavertu”, za koju je 1744. kao”Pesmu serbskih graničara koji brane Donavert” (od “baburske” vojske) ostavio prepis “Serbin baroknog doba” Zaharije Orfelin, a kasnije ju je štampao Vuk Karadžić u “Danici”. Početni stih, od ukupno 230, glasi: “Još ni zore ni bijela dana, pade magla od neba do zemlje oko bijela grada Donaverta”.

PROČITAJTE JOŠ: ČUDO U ŠPANIJI: Izronio grad koji nestao pre pet decenija (VIDEO)

Avram je prvi kod nas pribeležio i čuvenu pesmu “Omer i Merima” samo pet ili šest godina pošto ju je Alberto Fortis zapisao. Među korice svoje Pesmarice stavio je i pesmu “Pašhalija”, koju je napisao Avakum Avakumović, muzičar evropskog glasa i graditelj muzičkog instrumenta “avakumika”.

Pesmarica Avrama Miletića / Foto Biblioteka Matice srpske

SMRĆU DOKTORA SLAVKA UGAŠENA LOZA MILETIĆA

DR SLAVKO Miletić, praunuk Svetozara Miletića, preminuo je u Novom Sadu 2011. u 80. godini. Odlaskom poznatog novosadskog interniste-kardiologa ugasila se po muškoj liniji dična loza Miletića.

Dva muška imena, Svetozar i Slavko, često su se u 19. i 20. veku smenjivala u porodici Miletić. Svetozar, veliki borac za prisajedinjenje Srema, Baranje, Bačke i Banata - Srbiji, imao je sina Slavka, koji je 1920. bio ministar narodnog zdravlja u Kraljevini SHS. Slavkov sin Svetozar, takođe lekar, bio je otac kardiologa dr Slavka Miletića, poslednjeg muškog potomka s tim prezimenom. Ovaj praunuk slavnog narodnog tribuna, po sopstvenoj želji sahranjen je u rodnom Beogradu, a ne na novosadskom Uspenskom groblju, gde počivaju njegov slavni preci. Slavko, skroman čovek, nije se upuštao u političke vode, ali je bio ponosan na istorijski doprinos svog pradede Svetozara. Smatrao je da je porodična grobnica u Beogradu za njega, “kao običnog smrtnika”, primerenije počivalište.