Vojvođanske priče: Buketi iz poštanske torbe

TEŠKO da bi “neki novi klinci” mogli da poveruju, ali u bivšoj, Socijalističkoj Federativnoj Republici Jugoslaviji, ekvivalent sada tako aktuelnom, ali i osporavanom Danu zaljubljenih, bio je 8. mart. Pratili su ga prigodni pokloni, neizbežni crveni karanfili u prozirnom celofanu, ali i čestitke koje su donosili poštari.

Svaki muškarac koji je “držao do sebe” kući je, na Međunarodni dan žena, dolazio sa obaveznim karanfilima, za sve drugarice iz njegove porodice, a bilo je tu i “mirisa”, ili bar dezodoransa, naravno, domaće proizvodnje. Poklone su dobijale i drugarice na svojim radnim mestima, a sidnkalne zabave, ovim povodom, dugo su se pamtile...

Ulogu u svemu tome imale su i specijalno dizajnirane čestitke, sa cvetnim motivima. Njih su dobijale dame koje su bile daleko od najbližih, pa se poštar toga dana nestrpljivo očekivao. Prava veština, pamti se, bilo je “potrefiti” sa predajom, da čestitka stigne baš na Dan žena.

- Osmomartovske čestitke bile su popularne u drugoj polovini 20. veka, od 1945. do 1980. godine - navodi Milkica Popov, kustos istoričar iz Muzeja Vojvodine, autor izložbe “Sreća putuje - čestitke u vojvođanskim domovima”. - Crveni karanfil kao simbol prvi su upotrebili francuski rojalisti, a kasnije ga “preuzeli” nemački socijaldemokrati. Ovaj cvet je na prostorima bivše Jugoslavije postao simbol socijalizma i vladavine Josipa Broza. Samo čestitanje praznika na na ovaj način, međutim, nije “uhvatilo korena”.

- Posle Titove smrti, 1980. godine, mnoge tada proklamovane vrednosti se gube, pa tako na značaju gubi sam praznik, a samim tim i čestitke - kaže Popov.

Sam taj praznik, iako je to danas pomalo zaboravljeno, obeležava se kao dan borbe za ekonomsku, političku i socijalnu ravnopravnost žena i muškaraca, a za to je najzaslužnija Klara Cetkin, nemačka feministkinja i komunistkinja. Cetkinova se borila za prava žena od 1889. godine, a prvo obeležavanje dana žena ipak nije bilo 8., već 18. marta 1911. u Austriji, Nemačkoj, Švajcarskoj i Danskoj.

* Milkica Popović, kustos Muzeja Vojvodine

Novosađanke su se, kako je zapisao Zoran Knežev, istoričar i hroničar Novog Sada, prvi put u Novom Sadu formalno okupile u organizaciju žena sa odobrenim statutom, još 16. decembra 1865. godine. Tada je gospođa Marija Tamenković rođena Fradl, pozvala “novosadske gospođe, bez razlike vere i narodnosti, i predložila im osnivanje dobrovoljne organizacije koja bi naročito pomagala decu”.

- Predlog je bio prihvaćen i izabrana je privremene uprava, a statuti su izneseni na drugoj skupštini 28. decembra 1865. godine - kaže Knežev. - Prvi rezultat rada ovog udruženja bio je Zavod za čuvanje male dece, koji je Novi Sad dobio već 1. oktobra 1867. godine.

* Osmomartovske čestitke, iz Fonda Muzeja Vojvodine

ALEKSANDRA KOLONTAJ

PRAZNIK je prihvaćen u svim socijalističkim zemljama, a za to je bila zaslužna Aleksandra Kolontaj, koja je ubedila Vladimira Iljiča Lenjina da ovaj praznik prihvati kao državni u tadašnjem Sovjetskom Savezu, a tu praksu je preuzeo i posleratni SSSR, odnosno njegove saveznice, uključujući i SFRJ. Sam 8. mart, kao datum kojim se ovaj dan obeležava, prihvaćen je 1917. UN je od 1975. počeo obeležavati Međunarodni dan žena. Jugosloveni su dotad, u obeležanju ovog datuma, imali solidno iskustvo.