Svetski biseri različitosti

NAČIN pripreme hrane, poznat kao "vašoku", koji objedinjuje drevnu veštinu, znanje i tradiciju, više je od japanske kulinarske umetnosti. Kuvari pristigli iz Japana to su nedavno demonstrirali u Beogradu, predstavljajući ne samo hranu jednog od najdugovečnijih naroda, već i specijalitete koji su svojom osobenošću izborili mesto na listi nematerijalnog kulturnog nasleđa Uneska.

Japanska tradicionalna kuhinja pridodata je, naime, pre tri godine jedinstvenoj listi od nekoliko stotina raznovrsnih nematerijalnih izraza pojedinih zajednica, od usmene tradicije, umetničkih predstava, običaja i rituala, do festivala i znanja povezanih sa prirodom, čak i svemirom. Reč je o još živoj tradiciji sa kojom se identifikuju pojedine svetske zajednice. Na ovom jedinstvenom spisku nasleđa koje je ispunilo kriterijume da bi se našlo pod "krovom" Uneska, najviše je tradicija i običaja iz Kine i Japana. Slede ona iz južne i srednje Amerike, Afrike i pojedinih delova Evrope. Ovo je i jedna od retkih lista na kojoj nema "predstavnika" Sjedinjenih Američkih Država, Britanije, Nemačke...

Iz Srbije je pod zaštitom Uneska jedinstvena porodična, krsna slava. Ona se na listi našla zbog značaja njenih elemenata za učvršćenje identiteta srpskog naroda, negovanjem pravoslavnih i narodnih običaja u slavu zaštitnika porodice i domaćinstva, koji se prenose s generacije na generaciju. Imajući u vidu bogatstvo srpskog nematerijalnog nasleđa, ovo bi mogla biti tek prva naša stavka za Unesko.

Od naših suseda najviše stavki nematerijalne kulturne baštine na listi Uneska imaju Hrvati sa više od deset tradicija, od čipkarstva, preko nemog kola, Sinjske alke i Festa Svetog Vlaha u Dubrovniku, do procesije križa. Mađari su zastupljeni sa festivalom u Mohaču i folklornom umetnošću Matjo. Iz Makedonije je tu oro, kopačka muška igra iz sela Drmče. BiH je na listi prisutna zahvaljujući zmijanjskom vezu. Uz nekoliko folklornih tradicija, Bugari štite umeće čiprovskog ćilimarstva, a Rumuni su na listu uvrstili horecu keramiku i nekoliko plesova, uz božićne pesme.

Argentina je predstavljena, uz tango, i tradicionalnim načinom slikanja u Buenos Ajresu "filete portenjo".

Meksikanci su uspešno kandidovali domorodačku proslavu Dana mrvih, marijače i tradicionalnu meksičku kuhinju. Eksperti Uneska, koji oko deceniju odlučuju šta će od predloga pojedinih vlada da završi na listi nematerijalne kulturne baštine, bili su restriktivni kada je o hrani reč. Uz Japance i Meksikance, zaštićene su samo još francuska i mediteranska kuhinja. Ova poslednja zauzima počasno mesto, jer predstavlja čak sedam zemalja - Grčku, Italiju, Španiju, Maroko, Portugaliju, Kipar i Hrvatsku.

Vrednost obe liste leži ne samo u činjenici da slavi globalnu raznolikost, već i u tome što skreće pažnju na osobene tradicije koje se gase. Ali, upravo prisustvo na ovom spisku omogućava "zajedničku akciju" spasavanja i oživljavanja tih tradicija, u kojoj se pojedinačnim državama omogućava da se za njih ne bore samve, već da dobiju i pomoć iz sveta.

ŠTA SVE SPAJA

OSOBENOST liste koja "slavi" globalnu različitost, čine tradicije koje spajaju više država i kultura. Tango tako sjedinjuje Argentinu i Urugvaj, festival vatre u Pirinejima Andoru, Španiju i Francusku, a jezik, igra i muzika Garifuna spaja Belize, Gvatemalu, Honduras, Nikaragvu, baš kao što baltičke zemlje Estoniju, Letoniju i Litvaniju sjedinjuje slavlje uz muziku i ples. Sokolarstvo je "veza" u raznolikosti Ujedinjenih Arapskih Emirata, Austrije, Belgije, Češke, Francuske, Mađarske, Koreje, Mongolije, Maroka, Katara, Saudijske Arabije, Španije i Sirije.