Pre 68 godina Beograd je oslobođen od okupacije

U jutarnjim časovima 20. oktobra 1944. godine završene su borbe za oslobođenje Beograda od nacističke okupacije u Drugom svetskom ratu. U devetodnevnim borbama, u okviru Beogradske operacije, učestvovale su jedinice iz sastava Prvog proleterskog i Dvanaestog korpusa Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije i Drugog i Trećeg ukrajinskog fronta Crvene armije, kako bi sprečile nemačku komandu da pod kontrolom sačuva Beograd, kao ključnu tačku u planiranom povlačenju svojih armija iz Grčke, prema Austriji.

Bitka za Beograd počela je devet dana pre oslobođenja. Istoričari je smatraju jednom od značajnijih borbi na Balkanu u Drugom svetskom ratu. Nemačke okupacione snage izgubile su oko 15.000 pripadnika, a oko 9.000 njih je zarobljeno. S druge strane, oslobodilačka vojska je imala oko 3.000 poginulih i 4.000 ranjenih. Ruske snage su izgubile oko 960 vojnika i oficira.

Pripadnici narodnooslobodilačkih jedinica, kojima je komandovao Peko Dapčević, i snage Crvene armije, kojima je komandovao general Vladimir Ždanov, sreli su se 11. oktobra, ujutru, na levoj obali Morave i zajednički krenuli u bitku za Beograd. Za tri dana, savladan je otpor Nemaca na prilazima Beogradu, dok su, s druge strane, jugoslovenske i ruske snage zajednički oslobodile Topolu i Mladenovac i zauzele Avalu. Prvog dana, tokom noći, zauzeti su Banjički vis, Dedinje i Topčider, a oslobodioci su stigli do samog centra.

Poslednja etapa oslobađanja grada počela je 18. oktobra. Tada je uništeno nekoliko hiljada nemačkih vojnika na području Avale i Vrčina. U samom gradu, posebno krvave borbe vođene su uoči oslobođenja, kod Železničkog muzeja i hotela "Moskva", potom na Kalemegdanskoj tvrđavi i oko Savskog mosta.

Dr Slobodan Ristanović, koji je u svojoj knjizi "U ime slobode i pravde našeg naroda", sakupio svedočenja i sećanja na ove dane, mnogobrojne fotografije i druge dokumente, beleži:

- U noći, između 19. i 20. oktobra, pala je i palata "Albanija". Na nju je, ubrzo, istaknuta jugoslovenska trobojka sa petokrakom, koja je simbolično označila da je Beograd oslobođen. Nju je, po cenu života, izneo borac Mladen Petrović. Od zadobijenih rana iz mitraljeskog gnezda, pao je mrtav ispod zastave.