POGLED ISKOSA: Rodonačelnik transavangarde

Slikar i grafičar Mario Điković (Palača kod Osijeka, 1942) u Galeriji Fakulteta likovnih umetnosti u Beogradu predstavio je svoje radove na papiru, gvaševe i akvarele, nastale 1979. godine. Sa čime se on toliko izdvaja, tj. zašto je njemu, umetniku u penziji, Galerija FLU poklonila poverenje, a poznata je po strogom izlagačkom kriterijumu, negovanju čiste likovnosti i napredne vizuelnosti?

Ko je Mario Điković? Reč je o slikaru po strani od glavnih tokova u srpskoj umetnosti ali, paradoksalno, izvanredno značajnom. Điković, kako piše Olivera Erić, kustos Galerije FLU, stasava i razvija se u vreme visokog modernizma, kada se u srpskoj i jugoslovenskoj umetnosti ukrštaju različiti likovni pravci. Njega, međutim, ništa ne povezuje sa preovlađujućim enformelom, lirskom apstrakcijom, fantastikom Mediale i njene škole, magičnim realizmom, novom figuracijom, novim romantizmom, minimalizmom i konceptualizmom. Njegova umetnička pozicija slična je onoj Bore Iljovskog i ranog Peđe Neškovića, ali radikalnija. Điković stvara izvan institucija, nije bio državni umetnik poput Petra Lubarde i "Decembarske" grupe, ne uživa podršku kustosa Muzeja savremene umetnosti, kao što nije bio ni deo službene, državne avangarde iz Studentskog kulturnog centra. Bez institucionalne podrške, možda i uprkos njoj, Mario Điković se formirao kao uzorni, moralni lik u našoj likovnoj umetnosti. Tu gde se, međutim, za druge završava takva priča, njegova tek započinje.

PROČITAJTE JOŠ - POGLED ISKOSA: Fantastika u srpskom slikarstvu (izbor)

Điković je u svetskom razmerama preteča pravca koji je afirmisao italijanski likovni kritičar Akile Bonito Oliva. Transavangarda nije nastala u Italiji, već u Srbiji gde su decenijama u tom duhu delovali ili još uvek stvaraju Milan Cile Marinković, Radovan Hiršl, Danka Petrovska i Tafil Musović. Treba konačno već jednom ispraviti laži naše službene istorije umetnosti i reći: nova slika, transavangarda, novi ekspresionizam, sa svim elementima tog pravca ne nastaje u Italiji osamdesetih godina ili sa časopisom Flash Art, još manje sa Miletom Prodanovićem, Tahirom Lušićem i Nadom Alavanjom. Oni se pojavljuju na kraju jednog dugog procesa, ali je nezasluženo sva pažnja njima pridata. Transavangarda, ako ćemo da budemo pravični i čuvamo moralni lik kritike, započinje između dva svetska rata sa slikarom Albertom Savinijem, bratom Đorđa de Kirika, a posle rata sa umetnicima poput Marija Đikovića. Činjenice dve vrste su u tom smislu neoborive. Prve svoje uljane slike u tom novom duhu naslikao je još 1966. godine, kao što je sjedinio i poetički prevazišao poznate forme ekspresionističkog, fantastičnog i simboličkog slikarstva. Zato se njegovo stvaralaštvo ne ukazuje samo kao prebogato formama, likovnim rešenjima, simbolima i bojama, uvek smele kompozicije, već i kao sinteza pravaca dvadesetog veka. Điković je umetnik koji ne samo što slika već i misli sliku.