ISTINA O USTAŠKIM ZLOČINIMA: U Puli prikazan film Dnevnik Diane Budisavljević

ZAGREB

OD STALNOG DOPISNIKA "NOVOSTI"

UZ Vrdoljakovog "Generala" na 66. filmskom festivalu u Puli najveću pažnju izazvao je igrano-dokumentarni film mlade rediteljke Dane Budisavljević "Dnevnik Diane Budisavljević", koji je u četvrtak premijerno prikazan. To je snažna priča o Austrijanki koja je u NDH, stavljajući vlastiti život na kocku, spasla više od 10.000 srpske dece koja bi inače završila u zloglasnim ustaškim logorima.

Projekciji dugo očekivanog filma prisustvovao je i Milorad Pupovac, doskorašnji predsednik Srpskog narodnog veća u Hrvatskoj i poslanik u Saboru, mitropolit zagrebačko-ljubljanski Porfirije i Ognjen Kraus, predsednik Jevrejske opštine Zagreba, ali izostali su drugi visoki gosti iz političkog života Hrvatske. U pulskoj Areni, kako prenose agencije, film je gledalo više od 4.000 ljudi.

Uz Almu Pricu koja tumači naslovnu ulogu, u filmu igraju i Igor Samobor, Mirjana Karanović, Urša Raukar, Vilim Matula... Ovo delo je nastalo u koprodukciji više filmskih kuća iz Hrvatske, Srbije i Slovenije.

Film je izazvao snažne reakcije publike, jer su istorijske istine jače od svakog filmskog zahvata u kojem se pokušava poručiti nešto sa ideološkog plana. U filmu Dane Budisavljević nema ideologije, sama istina toliko je surova i teška, da nema ni potrebe dodatno intervenisati. U vremenima kada desničarski krugovi u Hrvatskoj svim silama nastoje falsifikovati prošlost, nije uopšte čudno da se javio Igor Vukić, jedan od protagonista pisanja "nove" istorije, koji protestuje što je snimljen "još jedan film kao primer protivhrvatske propagande plaćen hrvatskim novcem".

Iako imaju ista prezimena, rediteljka do trenutka početka snimanja filma nije znala da je preko muža Diane Budisavljević, lekara Julija Budisavljevića njena dalja rođaka. Da igra sudbine bude još zanimljivija Danin otac, poznati arhitekta Boško Budisavljević, poreklom iz Like, rođak je Nikole Tesle. A da nije snimljen ovaj potresni film o Diani Budisavljević i danas bi malo ko, bar u Hrvatskoj, znao o herojstvu jedne žene koja se suprotstavila okrutnom Pavelićevom krvavom režimu u spasavanju nesrećne dece.

Scena sa srpskom decom koja je potresla publiku u pulskoj "Areni"

Dianu Budisavljević nije mazila ni nova vlast uspostavljena 1945. godine i Ozna joj je oduzela svu dokumentaciju, među kojoj je bio i spisak kozaračke dece, čuvan i u sefu zagrebačkog nadbiskupa Alojzija Stepinca. Novoj vlasti nije odgovaralo da sva zasluga za spasavanje dece ide nekom ko nije bio deo komunističke vlasti, a uz to i Austrijanki. Razočarana Diana, nakon svega što je prošla da spase što više dece, otišla je u Austriju gde je rođena i tamo sakrila ratni dnevnik koji je vodila od 1941. do 1945. godine.

Diana Budisavljević

Nakon Dianine smrti, unuka Silvija Sabo pronašla je dnevnik pisan na nemačkom, ali trebalo je da prođu godine da bi bio objavljen u Hrvatskoj. Devedesetih tema spasavanja srpske dece nije bila u prvom planu, pa je dnevnik objavljen tek 2003, ali sve je urađeno da se o hrabroj ženi što manje govori, a da se dramatični događaji sa Kozare 1942. godine zaborave. Sve do filma koji u ekstremno desnim krugovima sigurno neće biti dobro dočekan.

Foto: Filmski festival u Puli

Nakon što su Nemci u leto 1942. uz pomoć ustaša proterali srpsko stanovništvo sa Kozare i okolnog područja u zbegu je završilo gotovo 70.000 ljudi, među kojima oko 12.000 dece. Njih su ustaše otimale od majki, bile su to stravične scene, da bi deca završila u dečjim logorima u Sisku, Jastrebarskom i kod Križevaca. Zbog bolesti je samo u Sisku umrlo više od 1.000 dece, a onda na scenu stupa Diana Budisavljević i uz pomoć partizanskih ilegalaca i Kamila Breslera, čoveka iz ustaškog režima, čini sve da tu decu spase.

Iz filma "Dnevnik Diane Budisavljević"

Rediteljka Dana Budisavljević koristila je svedočanstva preživele dece, od kojih su neka pronašla roditelje, a većina to nije uspela, jer su ustaše brutalno ubile njihove roditelje u Jasenovcu i na drugim stratištima. U filmu je prikazan i originalni materijal koji je snimila ustaška propaganda iz "Hrvatskog slikopisa", na kojoj se vide potresne scene izgladnele i bolesne dece, a kako je taj snimak uopšte nastao u vremenima kada se sve prikazivalo da je bajno i divno, malo ko danas može da razjasni. Rediteljka je koristila i intervjue koje je vodila uoči snimanja filma, a posebno je zanimljiv lik Tatjane Maričić, ilegalke i partizanke, kojoj je nakon rata pripisana sva zasluga za spasavanje dece, dok je Diana stavljena u drugi plan.

Dana Budisavljević

PROČITAJTE JOŠ - Svet treba da čuje za Dianin podvig

PROČITAJTE JOŠ - Heroina spasavala decu iz pakla hrvatskih logora

SERIJA O NDH U BUNKERU

TO da se Hrvatska televizija ne izjašnjava hoće li film prikazati, na šta su se žalili autori filma najavljujući i peticiju, ne začuđuje kada se zna da je u bunkeru serija snimljena o NDH i ustašama, koju je HRT naručio i producirao.

Hrvatska televizija odobrila je i platila dokumentarni serijal "Nezavisna Država Hrvatska", a na kraju, nakon opsežnih priprema i snimanja, sada je na čekanju. Bilo je predviđeno šest nastavaka, a dr Hrvoje Klasić, jedan od autora i scenarista, predložio je da ih bude dvanaest. Iako je ceo projekat započet pre četiri godine, sve je zakočeno u montaži i postprodukciji, a na HRT-u su rekli da se ne radi o neželjenom projektu, već o planu proizvodnje i kontroli troškova.