Kako je srpski film osvajao svet

FILMSKI centar Srbije oglasio se još jednim ambicioznim ostvarenjem iz svoje izdavačke delatnosti - pre nekoliko dana predstavljena je knjiga "Sjaj crnog", u kojoj autor Veljko Radosavljević daje svoj "prilog za bolje razumevanje jednog razdoblja srpske kinematografije", kako piše u njenom podnaslovu.

Promocija ove studije, koja se na više od četiri stotine strana bavi razvojem kinematografije u posleratnoj, socijalističkoj Jugoslaviji, ali i analizom političkog, društvenog i ekonomskog konteksta u kome se taj razvoj odvijao, okupila je mnogobrojne filmske poslenike i pokazala se kao zaista važan događaj.

Kako je istakao autor, njegov motiv za nastanak ove knjige leži u tome što je Jugoslavija dočekala oslobođenje posle Drugog svetskog rata gotovo bez sopstvene kinematografije. U vrlo kratkom periodu, od 1945. do kraja šezdesetih godina, dakle, za samo dve decenije, uspela je da postane relevantna u evropskim okvirima i na najvažnijim svetskim festivalima.

- Posebnu pažnju posvetio sam temi crnog talasa, koji se može proučavati s raznih aspekata - filmskog, produkcijskog, estetskog, političkog, moralnog, istorijskog, sociološkog, fenomenološkog, a vrlo verovatno i sa nekih drugih - rekao je Radosavljević.

On je naglasio da se tokom priprema za ovo istraživanje pošlo od pretpostavke da je analizom estetike najznačajnijih crnotalasnih autora, odnosno društveno-političkog konteksta u kome su oni stvarali, moguće dati objektivnu sliku tog najznačajnijeg perioda jugoslovenske i srpske kinematograije.

Pročitajte još: Najbolji srpski filmovi 21. veka

- Međutim, ubrzo se pokazalo da je za potpuno razumevanje suštine crnog talasa neophodno toj temi pristupiti mnogo šire, zbog čega je i ovaj moj rad toliko obiman - pojasnio je Radosavljević.

Prema rečima filmskog kritičara i publiciste Milana Vlajčića, koji je napisao pogovor za ovu studiju, sedma decenija prošlog veka protekla je u subverzivnim preokretima u filmskom stvaralaštvu mnogih nacionalnih kultura. Naporedo sa njima pojavio se i jugoslovenski crni talas, termin koji je preuzet iz negativnog, cenzorskog vokabulara.

- Filmovi Dušana Makavejeva, Živojina Pavlovića, Želimira Žilnika, Krste Papića, Matjaža Klopčića... uneli su korozivni, subverzivni duh u prostore do tada dominantnih tokova u jugoslovenskom filmu. Iako prigušen i pridavljen početkom sedamdesetih godina, ponajviše kukavičkim povlačenjem filmova u producentske bunkere i arhive, naš crni talas je ostao kao zlatno doba, mada je ovaj izraz toliko puta bljutavo zloupotrebljen - rekao je Vlajčić.

On je istakao i veliki značaj Vladimira Pogačića, Jovana Živanovića, Branka Baurea, Franca Štiglica, Velimira Stojanovića... A posebno Aleksandra Saše Petrovića i Đorđa Kadijevića, koji su uspeli da unesu novi dah i pokažu kritički duh prema nametnutim partijskim paradigmama, da otkriju nove prostore slobode i anarhičnosti.

Pročitajte još: Svi uspesi ali i razočaranja srpskog filma

- Knjiga Veljka Radosavljevića na nov način i uz nova činjenična otkrića izvanredan je doprinos razumevanju novije istorije našeg filma. Neki od svedoka i učesnika u pomenutim zbivanjima neće se osećati prijatno, ali njima ova knjiga nije ni namenjena - zaključio je Vlajčić.

O dometima studije "Sjaj crnog" govorio je i profesor Goran Terzić, a Miroljub Stojanović, urednik izdavačke delatnosti FCS, istakao je značaj edicije "Pogledi i traganja", u kojoj je objavljena.

REKONSTRUKCIJA PROŠLOSTI

VELjKO Radosavljević diplomirao je i magistrirao na FDU, Odsek za filmsku i TV režiju, kao jedan od najboljih studenata generacije. Publicistikom se bavio još od studentskih dana, a studija "Sjaj crnog" nastala je iz prve verzije njegovog magistarskog rada i sastoji se iz dva važna sloja: prvi otkriva kako se stizalo do filma, a drugi je kritička valorizacija u skladu sa savremenim estetsko-sinematičkim standardima. Radosavljević, zapravo, rekonstruiše osnove kulturne politike i načine konstituisanja filmske proizvodnje tokom proteklih decenija.