DEVET DANA DO OTVARANJA NARODNOG MUZEJA: Od Kašanina do Trifunovića

POSLE golgote koju je Narodni muzej preživeo tokom Prvog svetskog rata, akademiku Vladimiru Petkoviću zapala je teška dužnost da u prvim poratnim godinama vida rane. Zatekao je "samo senku nekadašnjeg muzeja", koji će se 1922. useliti u kuću Raše Miloševića. Već naredne godine bio je otvoren za javnost, a obišlo ga je 10.380 posetilaca.

Umetničko društvo "Lada" poklonilo je zbirku crteža Novaka Radonića i litografije Anastasa Jovanovića, Edit Čester Biti sliku Kamija Pisaroa "Trg ispred Francuskog pozorišta", a grad Amsterdam 48 umetničkih dela. Otkupljena je mermerna kopija Fidijine "Atene partenos" iz Herakleje. Kralj Aleksandar Karađorđević 1933. donosi odluku o ustupanju kraljevskog Novog dvora, sadašnje zgrade Predsedništva, za prestonički muzej.

Potom je spajanjem Istorijsko-umetničkog muzeja sa Muzejem savremene umetnosti formiran Muzej kneza Pavla, na čije čelo je došao jedan od najznačajnijih upravnika ove naše nacionalne institucije - Milan Kašanin. Zahvaljujući njemu do 1939. priređeno je šest izložbi iz inostranstva, među kojima "Italijanski portret kroz vekove" i "Francusko slikarstvo 19. veka". Sarađujući sa knezom Pavlom Karađorđevićem, Kašanin uvećava umetničke kolekcije oba muzeja. "Miroslavljevo jevanđelje" predato je 1935. na čuvanje muzeju a iste godine otkupljena je čuvena Renoarova "Kupačica", a nekoliko godina kasnije na javnoj licitaciji u Parizu, Moneova "Ruanska katedrala".

Kašanin će ostati upamćen i po tome što je tokom četiri godine okupacije svakodnevno iz Žarkova pešice dolazio do Novog dvora, pazeći da se naša baština ne oskrnavi. Muzej je tokom svih ratnih godina bio otvoren za posetioce. Nove vlasti Kašaninu nisu oprostile saradnju sa princom Pavlom, pa je nekoliko godina bio nepoželjan, da bi 1951. postao prvi direktor Galerije fresaka.

Sa oslobodiocima Beograda, stiže i novi direktor, književnik Veljko Petrović, ali i novo ime - Umetnički muzej. Već u prvim poratnim godinama organizuje se izložba "Srpsko slikarstvo 18. i 19. veka" i gostovanje u Rusiji, Čehoslovačkoj i Mađarskoj. Zbirka Eriha Šlomovića primljena je 1949. godine.

PROČITAJTE I: „Aleksandrov” ispred Hrama Svetog Save u subotu

U narednim godinama ustupljena je zgrada Investicione banke na Trgu republike, u kojoj je 1952. otvoren za javnost, ponovo kao Narodni muzej. Pred kraj Petrovićevog mandata Božidar Marić poklonio je slike Pisaroa, Renoara i Koroa.

Sledeći direktor, istoričar umetnosti Lazar Trifunović zagovarao je inovativnost, težio kreiranju dinamičnog, otvorenog muzeja. Obezbedio je sredstva za adaptaciju zgrade, zahvaljujući kojoj je prostor Hipotekarne banke prilagođen savremenim potrebama.

Obnovljen muzej svečano je otvoren 7. jula 1966. sa novom stalnom postavkom, a u njemu potom gostuje izložba Vinsenta van Goga, koju je videlo 300.000 posetilaca. Iz državnog muzeja Šarlotenburg u Berlinu vraćen je Arijadnin pehar, nestao tokom Prvog svetskog rata. U to vreme Ljubica Luković poklonila je legat Nadežde i Rastka Petrovića, a u inostranstvu gostuju izložbe "Srpsko slikarstvo između dva rata" (Nemačka) i "Neolit centralnog Balkana" (Velika Britanija, Danska i Nemačka).

Kao direktor, istoričar umetnosti Miodrag Kolarić organizuje izložbu "Umetnost na tlu Jugoslavije (od praistorije do danas)" u Parizu. U vreme dok je direktor bio arheolog Vladimir Kondić muzej je postao nosilac obimnih poslova na projektu "Đerdap 2", a pored izmeštenog lokaliteta otvoren je Muzej Lepenski vir.

U vreme kada je na čelu muzeja bio istoričar umetnosti Jefta Jeftović primljena je zaostavština Ljubomira Micića, organizovano gostovanje čuvene Hamerove zbirke, a izložba "Antički portret u Jugoslaviji" gostovala je u Moskvi, Frankfurtu, Madridu i Barseloni... Posle petooktobarskih promena, akademik Nikola Tasić zbog alarmantnog stanja zgrade na Trgu republike pokreće inicijativu da se pristupi temeljnoj rekonstrukciji. Posle ubistva Zorana Đinđića, koji je podržao taj projekat, rekonstrukcija zapada u ćorsokak. Na čelo Narodnog muzeja dolazi arheolog Tatjana Cvijetičanin, a stalna postavka povučena je zbog katastrofalnih bezbednosnih i mikroklimatskih uslova.

KUPLjENA Renoarovu "Kupačicu" Kašanin nabavio na aukciji

GOLGOTA

TOKOM Prvog svetskog rata dragoceni eksponati stradali su od prvih austrougarskih granata, čija je vojska kasnije i pljačkala naše nacionalno blago. Oštećeni su poklon-zbirka grčkih terakota kralja Milana, mnoge vinčanske figurine, preistorijske posude, rimsko staklo, dela Đorđa Krstića, Petra Ubavkića, Simeona Roksandića, Đorđa i Paje Jovanovića. Zlatnom i srebrnom novcu iz numizmatičkog odeljenja izgubio se svaki trag. Uništen je čuveni Kličevački idol, nestao je Arijadnin pehar, eksponati koji nisu ostali pod ruševinama spakovani su i krenuli u egzodus sa narodom i vojskom. Mnogim paketima "izgubio se trag", a solunski borci sačuvali su Miroslavljevo jevanđelje.

PRVA ŽENA

JEDINA koja je dva puta birana na funkciju direktora (1996. i 2012) i prva žena koja je postala prvi čovek prve kuće srpske baštine je Bojana Borić Brešković, aktuelna direktorka. Kada se, sredinom devedesetih, prvi put našla na ovom zadatku, organizovane su izložbe Renoara i Nadežde Petrović, a zbog NATO bombardovanja povučena je stalna postavka muzeja. U prvom mandatu pokrenula je i inicijativu za rekonstrukciju centralne zgrade, a u drugom je posle više od decenije zastoja u obnovi zgrade na Trgu republike, za četiri godine, od 2012. do sada, svoju nameru i ostvarila.