Iskustva i sazrevanje u blizini smrti

Sa današnjim brojem objavili smo izbore 47 članova Velikog žirija. Preostali su glasovi još 12 književnih kritičara, teoretičara i književnih istoričara.

ALEKSANDAR JOVANOVIĆ (Beograd)

1. "PREŽIVETI DO SUTRA"Grozdana Olujić (SKZ)

2. "RUMINACIJE O PREDSTOJEĆOJ KATASTROFI"Filip Grbić ("Plato")

3. "POVRATAK PRIČI"Marko Nedić ("Akademska knjiga")

4. "EROTSKO U ROMANIMA MILOŠA CRNjANSKOG"Jelena Panić Maraš ("Službeni glasnik")

5. "SRPSKOVIZANTIJSKO NASLEĐE U SRPSKOM POSLERATNOMMODERNIZMU"

Mirko M. Radulović (Institut za književnost i umetnost)

Rukopis romana G. Olujić je, manje iz književnih, a više zbog ideoloških razloga, pogotovo nakon iskustva sa prvim romanom "Izlet u nebo", čuvan u njenom stolu 55 godina. Roman daje sliku rata u bačkoj ravnici, u Karanovu. Početak i trajanje okupacije, besmislene pogibije, kukavičluk, ilegalne akcije i nemačke odmazde, prva erotska iskustva i sazrevanja u blizini smrti, oslobođenje koje više ne može da uspostavi uništenu porodičnu ravnotežu - sve je to prelomljeno kroz svest glavnoga junaka, čije se odrastanje i sazrevanje prati, a koga rat zatiče u sedmoj godini, tačno koliko je 1941. imala i sama autorka. Lepo napisan i dobro komponovan roman F. Grbića ima naizgled nepretencioznu priču o dvoje ljudi koji odlaze na letovanje na Krit da bi spasli svoj brak.

Banalnosti modernog letovanja i slutnja budućih neizbežnih katastrofa, erotska zasićenost i lucidni esejistički fragmenti, neposrednost opisa i vertikala kulturnog pamćenja prisutna u predelima najstarije evropske kulture, snaga drevnog mita i suočavanja sa samim sobom snažno a nenametljivo utkani su u Grbićevu priču .

M. Radulović u svojoj studiji ispituje uticaj i delovanje naše stare, srpskovizantijske kulture u savremenoj srpskoj poeziji. Njegove analize poezije četiri moderna klasika, V. Pope, M. Pavlovića, Lj. Simovića i I. V. Lalića, još jednom su potvrdile da su naši najveći pisci, stvorili izvanredna umetnička dela kroz koja su, na najličniji način, progovorile srpska književnost i kultura.

1. "PROLEĆE SE NA PUT SPREMA"Bojan Krivokapić (Red box)

2. "BEZ ZAČINA"Maja Solar (KC Novog Sada)

3. "KARNEVAL IDENTITETA"Nataša Anđelković ("Plato")

4. "VEČERNjI DORUČAK"Saša Radonjić (Solaris)

5. "GORGONE"Mira Otašević ("Geopoetika")

Raskošni literarni talenat B. Krivokapića u ovom romanu očituje se u polifoniji pripovednih glasova koji pretresaju sediment života u potrazi za grumenčićima smisla samo da bi se uverili da je njegova suština u tome da nekog velikog smisla zapravo i nema, da se on nalazi u samom trajanju. Jedno drugačije i surovije iskustvo ženskog postojanja u zbirci M. Solar moglo bi se objasniti, između ostalog, autorkinim naučnim i društvenim angažmanom. Od ranih sećanja devojčice u "Real-socijalističkoj fotografiji", do "Uputstva za umiranje", glas koji slušamo u ovim stihovima ne samo što nije skinuo svoje bodlje, već i dalje neguje, jer zna bolje. Treba slušati kad generacija osamdesetih daje uputstvo za umiranje.

Studija N. Anđelković predstavlja inovativan pristup teorijskom promišljanju pojma karnevalizacije i njegove primene u okviru dela koja nisu prethodno i primarno viđena u tom okviru. Igru, i dijalog, između pojavnog i unutrašnjeg autorka istražuje u romanima Crnjanskog, Mana, Zveva, Darela i Bulgakova. Radonjićeva nova knjiga kratkih i mikro proza uvodi čitaoca u svet važnih malih stvari koje progovaraju autentičnije i čistije, nekad čak i o važnim velikim temama, od većine silom kontekstualizovanih fenomena razuđene današnjice. Nepretencioznost rečenica vraćaće čitaoce na dočitavanje i doslušavanje; nešto poput bluza. Naglašeno faktografski M. Otašević s gotovo naučnom preciznošću istražuje prirodu fašizma u njegovim različitim pojavnim oblicima, ali i korene onog zla u čovekovoj prirodi koje dovodi do istorijskih i antropoloških anomalija u kojima ljudi postaju zveri. n

1. "ČARANjE I PLETENjE PRIČE"Marko Nedić ("Filip Višnjić")

2. "DNO I SJAJ"Dimitrije Tasić (Neopress)

3. "ISPIT KOD PROFESORA MILOŠA N. ĐURIĆA"Milovan Vitezović (Zavod za udžbenike)

4. "DOLINA PLISTOS"Dejan Ilić (NB "Stefan Prvovenčani")

5. "SIDANIJIN POGLED"Svetolik Stanković ("Presing")

Ovom knjigom M. Nedić je napravio pregled najznačajnijih proznih ostvarenja od poslednjih godina minulog stoleća do naših dana. Njegove studije karakterišu naučna akribičnost, kritička proniciljivost, lucidna zapažanja i relevantni sudovi, bazirani na bogatom čitalačkom i istraživačkom iskustvu. Obimna studija D. Tasića predstavlja novi pogled na gospodina pesnika Dušana Matića, francuskog đaka i nadrealistu, pri čemu autor akcenat stavlja na one intelektualne i duhovne dubine koje su ovom pesniku ostajale naizgled nedokučive. I upravo je to onaj stožer oko koga svoje pevanje bazira ovaj velikan srpske poezije, ali je to i fokusna tačka u koju svoju pažnju koncentriše Tasić. Vitezovićeva knjiga je posve neobična i netipična koja je istovremeno i zbirka refleksivnih, mudrih i modernih pesama o antičkim junacima iz mita, filozofije i umetnosti, ali i o znamenjima iz savremene srpske kulture. Iznad svega ovo je knjiga "duboke odanosti" najpre velikanu srpske etike i naše duhovnosti, Milošu N. Đuriću, ali još nekolicini umova, njegovih savremenika. Fascinantan je način na koji je autor ovo celovito i koherentno pesničko ostvarenje ukomponovao.

Novom knjigom pesama D. Ilić je još jednom potvrdio svoj moderan, produhovljen, zreo, promišljen i pročišćen pesnički izraz. To je gotovo u celini neka vrsta poetskog putopisa sa obiljem diskretne metaforike, intilektualne zapitanosti i ironije, sa majstorski dočaranom atmosferom opuštenosti, mira, topline i svetlosti. Roman S. Stankovića je mudro napisana proza, slojevita, psihološki produbljena, u kojoj su u prvi plan stavljena sva ona suptilna duševna i mudra duhvona snatrenja i treptanja Isidore Sekulić, jedinstvene ličnosti u srpskoj kulturi.