DNEVNIK ZABLUDA: Žene u arhitekturi

U nedavno objavljenom intervjuu, poznata danska arhitektkinja Dorte Mandrup zalaže se za zaustavljanje trenda promovisanja “žena arhitekata” kroz izložbe ili izdvojene liste zaslužnih osoba. Ovim putem, smatra ona, sve je učestalije unižavanje vrednosti ženskog pola i karakterisanje žena kao građana druge klase. Napominjući da ne postoji pojam “muškog arhitekte”, danska arhitektkinja naglašava: “Ja nisam ženski arhitekta, već sam arhitekta!” I pored ovakvih stavova, često isticanih među poznatim svetskim arhitektkinjama, nedavno je u Beogradu osnovana nova strukovna organizacija u arhitekturi. Prepoznavši zajedničke teme, ali i probleme u društvu, dvadeset četiri arhitektkinje udružile su se i formirale Žad - Žensko arhitektonsko društvo.

Činjenica je da su žene nedovoljno zastupljene u srpskim intelektualnim krugovima. Tokom duge istorije Srpske akademije nauka i umetnosti nije bilo ženskog predstavnika arhitektonske struke. Štaviše, u periodu od tri decenije, do pre nekoliko godina, arhitekte je među 250 akademika predstavljao samo jedan - Ivan Antić. Do sada je samo jedna žena bila rektor Beogradskog univerziteta, a nikada dekan na Arhitektonskom fakultetu. Ali postoje primeri poznatih i uspešnih žena arhitekata u srpskoj istoriji.

Emancipaciji srpske arhitekture doprinela je Jelisaveta Načić. Studije arhitekture završila je 1900. na Tehničkom fakultetu u Beogradu, postavši prva žena arhitekta u Srbiji. Ostvarila je plodnu karijeru izgradivši veliki broj značajnih arhitektonskih objekata, među kojima prvu srpsku bolnicu za tuberkulozne bolesnike na Vračaru i crkvu Aleksandra Nevskog na Dorćolu. Jovanka Bončić Katerinić rođena je u Nišu. Nakon sedam semestara studija na Univerzitetu u Beogradu, diplomirala je 1913. na Višoj tehničkoj školi u Darmštatu, postavši, 13 godina posle Načićeve, prva žena u istoriji Nemačke koja je stekla diplomu inženjera.

Nasuprot nekadašnjim slavnim arhitektkinjama, neke predstavnice arhitektonske struke danas ističu da su profesionalno “zapostavljene”. Predsednica Ženskog arhitektonskog društva Eva Vaništa Lazarević poznatija je kao zastupnica interesa stranih preduzimača i ćerka čuvenog slikara nego kao profesorka Arhitektonskog fakulteta u Beogradu. Druga članica ovog društva Vesna Cagić Milošević, ćerka profesora beogradskog Arhitektonskog fakulteta, danas je nedovoljno poznata na mestu profesora istog fakulteta.

Možda je najveći trag ostavila kao predsednica Društva arhitekata Beograda kada je nedavno potpisala Program Urbanističkog konkursa dela Makiškog polja, prema kojem je predviđena izgradnja monstruoznih 856.800 kvadratnih metara stambenih zgrada na prostoru gde, prema važećem planu, nije predviđena stambena gradnja. Sa ukupno četiri miliona kvadratnih metara izgrađene površine, biće to novi “Beograd na vodi”, čak dva puta veći od svog prethodnika!