Bez Kruševljana bi scena opustela

KRUŠEVAČKO pozorište tokom ove sezone beleži veliki jubilej: sedam decenija od kada je (ukazom tadašnje FNRJ) grad pod Bagdalom dobio profesionalni teatar.

U međuvremenu, odavde su krenuli neki od naših najznačajnijih umetnika, pa se Kruševljani mogu pohvaliti da su "njihovi" - Ljubinka Bobić, Miodrag Petrović Čkalja, Taško Načić, Milan Puzić, Bata Paskaljević, Radmila Živković, Nebojša Bradić, Zoran Karajić, Milija Vuković, Miroljub Aranđelović Rasinski, Toma, Sergej i Branislav Trifunović, Vojin Ćetković, Marko Živić, Nataša Marković, Nataša Tapušković...

- Mi Kruševljani imamo običaj da kažemo da ukoliko bismo povukli naše glumce, beogradska pozorišta bi opustela! Mislim da je to pitanje nasleđa, jer kada se oformi određena grupa, uspešna u svom poslu, oni koji dolaze imaju odlične uzore na koje mogu da se ugledaju. E, sad što su baš u Kruševcu počeli da se rađaju glumci i to posebno komičari, to ne znam. Mada, činjenica je da smo uvek spremni za šalu - kaže upravnik kuće Branislav Nedić.

Ipak, kako beleže hroničari, istorija kruševačkog pozorišnog života mnogo je starija od jubileja i "broji" više od jednog veka. Prvo organizovano pozorište, sastavljeno od glumaca amatera, formirao je 1906. godine komičar Dušan Kujundžić - pod imenom "Car Lazar". Radilo je naredne četiri sezone da bi dve godine kasnije, odlukom Pozorišnog saveta i osnivanjem Povlašćenog pozorišta "Joakim Vujić" (pod upravom Koste Delinija), za sedište celog okruga odabran baš Kruševac. Ovim teatrom pokrivena je i teritorija Kraljeva, Vrnjaca, Čačka, Užica, Gornjeg Milanovca, Ribarske Banje i Sokobanje. Prvi svetski rat prekinuo je rad kuće, pa je do narednog velikog rata postojalo samo "Figino pozorište". Bilo je amatersko, a pokrenuo ga je i vodio do 1929. godine svestrani umetnik i profesor u kruševačkoj Gimnaziji, Dragoslav Vasiljević Figa, deda proslavljenog kompozitora Zorana Simjanovića.

Po raspuštanju Figinog pozorišta, Borisav Bora Mihailović, svršeni student Filozofskog fakulteta i prve generacije Beogradske glumačke škole (sa diplomom koju je potpisao Branislav Nušić) stvorio je dramsku sekciju u Gimnaziji, a potom formirao pozorišni odsek pri Sokolskom društvu "Kruševac". Početak Drugog svetskog rata značio je zabranu sokolskih aktivnosti, ali Bora Mihailović je Sokolsko pozorište preimenovao u Diletansko i nastavio sa radom. Sledeća etapa već je uvela tamošnji teatar posle oslobođenja u svoju profesionalnu fazu...

- Svaki od perioda u istoriji našeg pozorišta nosi neke osobenosti i vrednosti. Teško ih je meriti. Verovatno su podjednako važne i nagrade i premijere, kao i izgradnja i osnivanje pozorišta. Ipak, kvalitativno, period koji je došao devedesetih, nakon rekonstrukcije Pozorišta do danas, možemo smatrati najuspešnijim - ističe Branislav Nedić, upravnik Kruševačkog pozorišta.

Prvi čovek kruševačkog teatra podseća da su te 1946. godine, nastala i mnoga druga pozorišta u Srbiji. Osnivač i prvi direktor bio je Borislav Mihajlović, pedagog, glumac i reditelj. U narednom periodu (od njegovog gašenja 1959. do 1969. godine) pozorište nije skroz utihlo, nekako je nastavilo da radi kroz amatersko stvaralaštvo. Treća faza, do kraja osamdesetih godina, vezana je za "vaskrsavanje" teatra i njegovog vraćanja u profesionalne vode. Bilo je to na inicijativu Momira Bradića (glumca i reditelja, i tadašnjeg upravnika), inače oca poznatog reditelja Nebojše Bradića.

- Početak devedesetih vezan je za rekonstrukciju teatra i uspon u repertoarskom smislu. Pun je uspeha, nagrada i premijera, koje su nastale kao plod saradnje sa najznačajnijim imenima srpskog pozorišta: Mucijem Draškićem, Milanom Karadžićem, Ljubom Majerom, Jagošom Markovićem, Egonom Savinom, Kokanom Mladenovićem. Naravno, i velikim glumcima kao što je Mihailo Viktorović, Ciga Jerinić, Nebojša Dugalić, Ksenija Jovanović, Milorad Mandić Manda, Seka Sablić, Ljilja Stjepanović i mnogim drugima - kaže Nedić.

* Miodrag Petrović Čkalja

Kao i u svim pozorištima u Srbiji, dodaje, nije uvek lako nositi se s oskudicom, a postizati značajne rezultate:

- Danas je vrlo teško planirati kontinuiran rad. Svaka sezona se sklapa za sebe i to u uslovima koji su nam zadati, pre svega finansijskim. Manevarskog prostora ostane veoma malo. A opet, mislim da i u ovakvom vremenu, smanjenih ulaganja u pozorišta i u nedostatku sponzora, uspevamo da tokom godine napravimo neke predstave koje svojim kvalitetom zavređuju pažnju. Ove sezone planiramo četiri do pet novih predstava. Dve smo već izveli - "Buzdovan" Predraga Stojmenovića i "Deža vi" Ade Lazić, u koprodukciji sa Šabačkim pozorištem i Regionalnim pozorištem iz Novog Pazara. Do kraja sezone, očekuje nas i saradnja sa rediteljima Vladimirom Popadićem, Snežanom Trišić i Zoranom Lozančićem.

ĐUZA, OLGA, RADMILA

Prva premijera profesionalnog pozorišta bila je 1. maja ("Roditeljski dom" Valentina Katajeva) a u podeli je, između ostalih, bilo nekoliko kasnije veoma popularnih glumačkih imena - Olga Stanisavljević, Vlastimir Stojiljković i Radmila Savićević.

I taman kad je punim plućima zaživeo umetnički život, Narodni odbor Sreza Kruševac je u martu 1959, doneo rešenje o ukidanju Gradskog Narodnog pozorišta u Kruševcu. U tih trinaest sezona, odigrano je gotovo dve hiljade predstava pred više od 690.000 gledalaca! Iako pozorišni život nikad nije zamro, prva sezona novoosnovanog profesionalnog pozorišta otvorena je tek 1969. godine, sa zavičajnim dramskim umetnicima i entuzijastima iz dotadašnjeg Amaterskog pozorišta. Novi početak obeležila je Glišićeva "Podvala"...