Hodočašća srpskim svetinjama

O MESTIMA za koja naš narod veruje da imaju čudotvornu moć, da vekovima isceljuju dušu i telo, prvi put su u jednoj knjizi sabrane sve priče, predanja, svedočenja, dokumenti. Reč je o delu Nove Tomića “Svetilišta i nadališta” (“Laguna”), jedinstvenom vodiču za verujuće, ali i riznici saznanja o srpskom narodu i njegovoj kulturi. U samo nekoliko meseci od kako se pojavilo prvo izdanje (neposredno pred beogradski Sajam knjiga), čiji je podnaslov “Čudotvorna mesta i sveti predmeti u verovanju Srba”, prodato je pet hiljada primeraka, a štampan je i novi tiraž.

Ova mala enciklopedija mesta nade i utehe podeljena je u nekoliko segmenata, prema teritoriji i regionu gde se hodočasti, dok se prvi deo odnosi na ona posvećena Svetom Savi. Prema rečima autora, koji je bio dugogodišnji novinar i urednik kulturne rubrike “Večernjih novosti”, ali i uspešan priređivač i izdavač desetina knjiga, za današnju Srbiju bi se moglo reći da je zemlja nadališta, koja ima više “svetih gora”:

- Sveti arhijerejski sinod SPC proglasio je u avgustu 2003. godine Frušku goru i njene manastire Svetom Fruškom gorom, a predeo južno od Stalaća, gde se spajaju Južna i Zapadna Morava, naziva se i Mojsinjskom svetom gorom - navodi Tomić, dodajući da isti kultni status imaju i ovčarsko-kablarski manastiri (Moravska sveta gora), braničevski manastiri, Skopska Crna Gora...

U ovoj knjizi, opisane su tako srpske svetinje u Beogradu i okolini, Vojvodini (Srem i Fruška gora, Banat, Bačka), središnjoj, istočnoj, južnoj i zapadnoj Srbiji, na Kosmetu, u Hilandaru, Crnoj Gori, Makedoniji, Bosni i Hercegovini, Hrvatskoj, Rumuniji, Mađarskoj i Bugarskoj. Kako nas upućuje pisac “Svetilišta i nadališta”, na ovim mestima narod je verovao da čudotvorne moći u manastirima i crkvama imaju sveti izvori i svete mošti, ali i čudotvorne ikone i statue.

- Izvori su brojna kultna mesta kod Srba i ima ih u svim krajevima. Neki su, sudeći prema predanju, smatrani čudotvornim još u rimsko doba, dok se u čudotvornost i lekovitost nekih drugih veruje odskora. Ovo verovanje dolazi iz paganske tradicije i iz hrišćanskog poimanja magične i božanske moći vode - piše Novo Tomić, nagalašavajući da se kult vode (vodica) na poseban način negovao u Vojvodini.

Manastir Hilandar, ikona Trojeručica

Mošti svetitelja kod vernika imaju poseban značaj, zbog čega su još u vreme vladavine Turaka bile na udaru, jer se oko njih okupljao narod. Zato su bile spaljivane, ali i seljene, skrivane i spasavane. U našim manastirima i crkvama, se uz mošti srpskih svetitelja (od 13. veka SPC je ih je kanonizovala više od 80), čuvaju i mirotočive mošti velikih hrišćanskih svetaca, kao što su Sv. Prokopije ili Sv. Teodor Tiron, ali i mnoge druge znamenite relikvije: delovi moštiju Sv. Jovana Krstitelja, Sv. Tekle, Sv. Luke, Sv. Aleksandra Nevskog, Sv. Vasilija Velikog, Sv. Dimitrija Solunskog, Sv. Petke, česnice časnog krsta, znamenite ikone...

- Ikone se u manastire nisu unosile kao ukrasi, već se verovalo i u njihovu čudotvornu moć - stoji u “Svetilištima i nadalištima”. - Simeon Nemanja je umro sa Odigitrijom na grudima, car Dušan se, spremajući se za boj sa Mađarima, u Žiči molio pred ikonama Hrista i Bogorodice, dok je kraljica Simonida došla u Beograd 1314. ili 1315. da se pokloni čudotvornoj ikoni Presvete Bogorodice, koja se tada nalazila u Sabornoj mitropolitskoj crkvi.

DIPLOMATIJOM DO MOŠTIJU SVETE PETKE

SVETE relikvije, objašnjava Novo Tomić, u naše krajeve pristizale su na razne načine, bilo da su sklanjane ispred onih koji su želeli da ih unište, bilo da si dobijane na poklon:

- Ponekad se do njih dolazilo diplomatskim akcijama - što je učinila kneginja Milica kada je dobila mošti Sv. Petke, ili su jednostavno kupovane - što je bio slučaj sa moštima Sv. Teodora Tirona ili Sv. jevanđeliste Luke, koje je despot Đurađ Branković 1452. godine kupio za 30.000 dukata - može se saznati iz knjige “Svetilišta i nadališta”.