Istorija srpske animacije

BEOGRADSKI festival dokumentarnog i kratkometražnog filma i Jugoslovenska kinoteka objavili su prvo DVD izdanje “Srpski animirani film 1”, koje daje uvid u pionirsko doba domaće animacije.

Taj period obuhvata vreme od ranih otkrića iz dvadesetih godina, preko prvih lutaka animiranih filmova iz pedesetih, i prvih profesionalnih crtanih filmova s početka šezdesetih, zaključno sa produkcijom iz 1968. godine. Ovo izdanje je, kako ističe profesor i animator Rastko Ćirić, član festivalskog odbora, i prvi objavljeni disk srpske animacije.

- Ovo je početak serije koja će hronološki obuhvatiti najznačajnija ostvarenja iz te oblasti. Često idem na međunarodne festivale animacije, i tu obično budu male prodavnice sa različitim izdanjima, nacionalnim, a i privatnim, i uvek me je sramota što nema nikakvog diska srpske animacije - kaže Ćirić.

Veliku zaslugu za sadržaj diska ima upravnik Arhiva Jugoslovenske kinoteke Aleksandar Erdeljanović, koji je pronašao neke od najranijih, dosad nepoznatih animiranih ostvarenja.

- Retrospektive srpske animacije obično počinju od filma Vere Jocić “Pionir i dvojka” iz 1949. godine, a ovde je taj film pod brojem četiri, jer je Erdeljanović pronašao starije materijale. Prvi je iz 1925, kratka reklama za lutriju Ernesta Bošnjaka - “Ovde traži pa ćeš naći! Milijon!” - kaže Ćirić.

Tu su i reklama za cipele “Tasić - Đonović” (1928-30), “Pecaroš i ubica” Miroljuba Stošića (1940-44), “Kraš revija” Marijana Vajde (1953), “Avantura” Slavka Marjanca (1963), “Rampa” (1966) i “Konfekcija” Iva Kušanića (1967), “Zaljubljen u tri kolača” (1967) Nikole Majdaka... Poslednji od ukupno 16 naslova u ovom izboru je prvi samostalni film našeg slavnog animatora Borislava Šajtinca, “Analiza” iz 1968.

- Nažalost, većina filmova sa ovog diska, osim radova Nikole Majdaka “Čovek od krede” i “Solista”, nepoznata je široj javnosti. Prvi DVD “Srpski animirani film” daje šansu da ih publika otkrije, a predstojeća serija koju ćemo objaviti sačuvaće ovo naše bogato i značajno kulturno nasleđe - kaže Rastko Ćirić.

DOGOVOR

RASTKO Ćirić podseća i na činjenicu da je u nekadašnjoj Jugoslaviji srpska animacija uvek bila u senci slavne Zagrebačke škole crtanog filma, koja je dala značajne animatore.

- Nekako je bio prećutni dogovor da Zagreb razvija animirani, a Beograd dokumentarni film. Mislim, ipak, da je srpska animacija time neopravdano zapostavljena, i evo sada prilike da se to ispravi.