Konstantin Jovanović: Istorija izbliza

JEDAN od prvih srpskih arhitekata Konstantina Jovanović (1849-1923), sin našeg prvog fotografa i upravitelja dvora kneza Mihaila Obrenovića - Anastasa Jovanovića, od ranog detinjstava kretao se u krugu evropske političke i kulturne elite. Rastao je u kući gde su u goste, ali i na portretisanje, dolazili Njegoš, knez Danilo, Obrenovići, Karađorđevići, evropski nobles... Bio je na izvoru važnih i manje važnih, ali "pikantnih" zbivanja, pa se u zrelim godinama odvažio da zapiše ono čega se sećao.

Zahvaljujući Muzeju grada Beograda, rukopis koji je čekao na objavljivanje skoro ceo vek sad je u javnosti. Jovanovićeva sećanja napisana 1917. za štampu je priredila Danica Vanušić, istoričarka umetnosti i kustos Muzeja.

U memoarima naslovljenim "Razne uspomene Konstantina A. Jovanovića na vladare Srbije i Crne Gore 19. veka", opisuje istorijska, društvena, politička i kulturna zbivanja iz ugla neposrednog svedoka, ali i događaje koji su mu bili poznati iz priča njegovog oca. Na osnovu ovih zapisa, neke događaje u Srbiji iz vremena kneževa Miloša i Mihaila, danas možemo i na drugačiji način tumačiti.

U tri poglavlja Konstantin piše o razlazu kneza Mihaila i njegove žene Julije, koja je planirala tajni beg iz Beograda, ali je odala sluškinja zaljubljena u kneževog "jegera". Njen odlazak, koji nije smatrao definitivnim, knez "uvija" u diplomatsku misiju. Julija se, međutim, iz Londona ne vraća u Srbiju, već odlazi u Pariz, pa Veneciju. U Mlecima je "spiskala" poveću svotu, kojom je knez ispratio, ali i tajno prodala svoj nakit. Mihailo je iz daljine sve budno pratio i da ne pukne bruka preko posrednika otkupio nakit. Nemajući kud, Julija koja je ostala "švorc" vraća se u Beograd. Među supružnicima odnosi postaju sasvim hladni, a uvidevši neizbežan razlaz, Mihailo nalazi način da ne ispadne napušteni muž, već postaje knez koji je otpustio suprugu!

Niz kratkih beleški o tome šta je knez Mihailo uradio u Srbiji za sedam godina vladavine mogle bi da postide sve današnje političare. Poznato je da je od svog novca podigao Narodno pozorište, gradio je osnovne i srednje škole, slao o trošku kneževine mlade ljude na studije u inostranstvo, uveo srpski novac, osnovao srpsku poštu, vojsku, poklonio plac za zgradu SANU, postavio temelje rečne plovidbe na Dunavu i Savi. Doneo je i stroge zakone za očuvanje šuma, osnovao "Zavod za podignuće i odgajanje krepke stočne i konjske rase", uveo konjske trke...

Ova knjižica od 100 stranica, puna je i interesantnih i važnih podataka. Bez patetike i ličnog stava, arhitekta beleži da je kneza Mihaila, tog prosvećenog vizionara, posebno interesovala "regulacija varoši Beograda". Neostvaren je njegov plan da poruši udžerice uz Savu i Dunav i pored obe reke "sprovede široku ulicu sa tragovačkim slagalištima i da bi duž keja pored tih velikih reka svudi mogli pristajati trgovačke lađe sa robom. Da se daklem spoji bivša Bogojavljenska ulica - sa Širokom ulicom duž dorćolske obale".

Takođe je planirao da se "Gornji grad pretvori u park, spoji sa Kalemegdanskim parkom, a parku ili palata za vladaoca, ili pak velika zgrada za koncerte i balove - uošte za zabavu i užiće publike sa restoracijom i kafanom u toj zgradi i u bašti pred samoj zgradi."

"Na toj nameri je knez poslednjih godina svog života živo radio ne samo revnosnom vojnom pripremom same Srbije, nego i spremom bune u susednim turskim zemljama, u Bosni, Hercegovini, Bugarskoj."

BIOGRAFIJA

ARHITEKTA Konstantin A. Jovanović pripadao je generaciji koja se školovala u prestižnim evropskim centrima i na prelazu dva veka, svojim graditeljskim rukopisom, izmenila orijentalnu fizionomiju Beograda. Rođen je u Beču, kao najstarije dete Anastasa Jovanovića, litografa i fotografa, a kasnije i dvoroupravitelja kneza Mihaila Obrenovića. Studije arhitekture je završio 1870. u Cirihu.

Najveći deo života je i proveo u rodnom gradu, gde je radio kao samostalni arhitekta. U Beogradu je projektovao veliki broj javnih i privatnih građevina, a najpoznatija je Narodna banka u Ulici kralja Petra. Njegovo zdanje je i Narodno sobranje u Sofiji.