Velikani Narodnoj biblioteci zaveštali knjige, rukopise, lične stvari

ŠEŠIR Desanke Maksimović, radni sto Milana Rakića, kofer i prepiska Miloša Crnjanskog, svi brojevi časopisa "Zenit" Ljubomira Micića, svi katalozi inostranih i domaćih izložbi Cuce Sokić, samo su deo ličnih stvari koje su u amanet nacionalnoj biblioteci ostavili naši veliki umetnici i naučnici. Danas se u zdanju na Svetosavskom platou čuva dvadesetak legata. Velikani naše kulture budućim generacijama najčešće su ostavljali svoje lične biblioteke, ali i rukopise iz kojih će novi naraštaji istraživača moći da u potpunosti rasvetle njihovo stvaralaštvo i način rada.

Dva naša najznačajnija etnologa, Tihomir Đorđević (1868-1944) i Veselin Čajkanović (1881-1946), zaveštali su NBS izuzetno bogat rukopisni i knjižni fond. Biblioteka Veselina Čajkanovića sadrži više od 12.000 svezaka. Tematski su najzastupljenije knjige o filologiji (klasičnoj i savremenoj), istoriji književnosti, mitologiji evropskih naroda, etnografiji i folkloristici, opštoj i nacionalnoj istoriji... Značajan je i broj književnih i istoriografskih dela antičkih pisaca, većinom na latinskom.

Najobimniji, sa stručnog i naučnog stanovištva, jeste deo biblioteke sa publikacijama na nemačkom jeziku. Zastupljena su i izdanja na francuskom, engleskom, grčkom, bugarskom i ruskom jeziku. Među priručnicama su brojni rečnici, leksikoni, enciklopedije, bibliografije, među kojima je i redak primerak starog latinskog rečnika Thesaurus Lingue Latine, or Encyclopaedia of Religion and Ethics). U legatu je i rukopisna zaostavština u formi marginalija i komentara i beležaka, koje je na posebnim listovima papira Čajkanović umetao u knjige, kao i nenaslovljeni rukopis o poslovicama.

U legatu akademika i profesora Filozofskog fakulteta Tihomira Đorđevića čuva se i njegova obimna prepiska sa brojnim kulturnim i javnim radnicima iz zemlje i Evrope tog vremena, ali i veliki broj raznovrsnog materijala iz vremena Prvog svetskog rata.

Kompletan period dubrovačke književnosti dokumentovan je zahvaljujući legatu akademika i književnog istoričara Petra Kolendića (1882-1969), prepunom unikatnih rukopisnih i starih štampanih knjiga. Legat je podeljen u dve celine, jednu čine njegovi rukopisi, prepiska i dokumenta, a drugu ono što je sa istraživačkom i kolekcionarskom strašću prikupio. Mada nikada nije putovao, vodio je bogatu prepisku i došao u posed vrednih knjiga, rukopisa i dokumenata od kojih su neke sačuvane u malom broju primeraka. Među njima je "Zbornik molitava za putnike" Vićenca Vukovića iz 16. veka, koji se još istražuje i može da se pokaže kao izuzetno vredan. U Kolendićevom legatu je i dosta starih dokumenata, koje je sam uredno i naučno korektno prepisao.

Biblioteka pesnika Milana Rakića je nevelika, ali vredna zbirka. To su prva izdanja Napoleonovih dela, luksuzno opremljena, u kožnom povezu. Zanimljivo je da je u legatu i mali foto-album, poseta kralja Petra Hilandaru, urađen u dva kolekcionarska primerka - jedan je poklonjen kralju, a drugi je ostao manastiru Hilandar. Uz radni sto, čuvaju se i dve njegove vitrine za knjige.

Prema želji izraženoj u testamentu Vide Crnjanski, Narodna biblioteka je 1979. primila zaostavštinu velikog pisca u kojoj su, između ostalog, lična biblioteka, rukopisna građa, fotografije, dokumenti, crteži, nameštaj, ukrasni i odevni predmeti. Kao pasionirani fotograf Miloš Crnjanski je iza sebe ostavio više od 200 foto-snimaka, dok se u zbirci dokumenata nalaze đačke knjižice, studentski indeksi, novinarske legitimacije i druga lična dokumenta. Zanimljivost su i crteži iz gimnazijskih dana, kao i jedan autoportret u ulju. U legatu se nalaze i pisaći sto i stolica, komoda, pisaća mašina, foto-aparat i nekoliko ukrasnih predmeta, a posebnu zanimljivost predstavlja kofer Miloša Crnjanskog sa njegovim džemperom i pantalonama. Čuvaju se i originalni rukopisi objavljenih i neobjavljenih literarnih i publicističkih tekstova. Među njima su pesma "Poslanica iz Pariza" i autorski prevod na nemački jezim "Lamenta nad Beogradom", više verzija "Romana o Londonu", delovi romana "Kap španske krvi", "Suzni krokodil" i "Dnevnik o Čarnojeviću", drame "Konak" i "Tesla", putopisi, eseji i članci, govori, predavanja i odgovori za intervjue i ankete...

Bibioteke sa vrednim knjigama darivali su i veliki helenista i prevodilac Miloš Đurić, istoričar Mihailo Dinić, pravnik, sudija, učesnik balkanskih ratova i Prvog svetskog rata Jovan Pejović, Ljubica i Danica Janković, utemeljivači etnomuzikologije, reditelj i profesor FDU Borjana Prodanović i njena majka Milica, dugogodišnji upravnik Univerzitetske biblioteke, kao i mnogi drugi. Odnedavno u NBS je i legat naše velike poetese Desanke Maksimović, koji je trenutno izložen u atrijumu biblioteke.

STANISLAV KRAKOV

U BIBLIOTECI se čuva i vredna arhiva Skupštine FNRJ, u kojoj su crteži Stanislava Krakova, koji je skicirao enterijere Skupštine. Posle paljenja Skupštine ta građa je bila dragocana za rekonstrukciju enterijera.