Beogradske priče: Stradanje zgrade pored Starog dvora

Današnji Stari dvor, a pogotovo njegovo okruženje nekada je imalo drugačiji izgled, a sam dvorski kompleks je u međuvremenu izgubio neka važna zdanja. Prvi svetski rat naneo je ogromna oštećenja zdanju u Ulici kralja Milana, a između ove zgrade i Doma Naroda, ili Skupštine, nekada je postojala zgrada koja imala svoje mesto u gradskoj istoriji, a sada je više nema.

Nekada je prostor ispred Skupštine bio močvaran i predstavljao je periferiju omalenog Beograda tokom prvih decenija 19. veka. Tada je Stojan Simić učinio ovo zemljište stabilnim za gradnju, a to je podrazumevalo isušivanje bara i nasipanje novog sloja zemlje. Kuća, čija izgradnja je okončana 1842. godine dobija ime Stari konak. Kada je, godinu dana kasnije kuća otkupljena kako bi počelo stvaranje dvorskog kompleksa Aleksandra Karađorđevića, u stvari počinje uređenje prvog modernog dvora u ovom gradu. Potom će jedan deo dvorske bašte biti okrenut današnjoj Ulici kralja Milana, a vremenom su podignute mnoge zgrade koje nisu doživele današnje vreme.

Tokom Majskog prevrata, kada su ubijeni kralj Aleksandar i kraljica Draga, poslednji vladari iz dinastije Obrenović, balkon Starom konaku imao je veliku i morbidnu ulogu. Naime, zaverenici su upravo odatle bacili kralja i kraljicu, pošto su ih prethodno mučki ubili. To se odigralo na balkonu kuće koja više ne postoji.

Današnje Beograđane posebno privlače stare fotografije na kojima se jasno vidi još jedno, potkovičasto zdanje, koje se nalazilo između Dvora i Skupštine, a na čijem mestu su danas aleje pionirskog parka. Kako nam je objasnio viši kustos Muzeja grada Beograda Darko Ćirić, to je bila građevina koja je nosila ime Zgrada straže.

Pročitajte još - Beogradske priče: Mesto gde "spava" gradska istorija

- Kada je Stari konak otkupljen za dvor logično je bilo da je morala da postoji zgrada straže - objašnjava Ćirić.- Ona je nastala još četrdesetih godina 19. veka, a tokom decenija koje su usledile zgrada je menjala oblik.

Prva gravira koju čuva Muzej grada, a odnosi se na ovo mesto, nastala je pod imenom "Glavna straža u Knjaževskom dvoru", a sačinio je Eduard Braunman 1852. godine.

- Krajem 19. veka sazidan je još jedan mali zvonik sa satom i zdanje je sačuvalo takav izgled do kraja Drugog svetskog rata - dodaje Ćirić.- Kada je srušena Simićeva zgrada odakle su Aleksandar i Draga Obrenović bačeni 1903. godine, zdanje počinje da bude vidljivo i da se probija u gradski ambijent gledan iz pravca Ulice kralja Milana.

Posle Prvog svetskog rata Momir Korunović, veliki arhitekta dobija zadatak da je dogradi, pa zdanje dobija još jedan sprat. Korunović je tada mlad stručnjak, čije delo će tek dobiti ogroman ugled u istoriji naše arhitekture.

Sve fotografije nastale posle 1920. godine, a koje prikazujemo, u stvari su snimci Korunovićevog dela. Tada je zgrada imala pun sjaj kao sastavni deo dvorskog kompleksa i imala je svoju ulogu u njemu.

Potom je nastupio Drugi svetski rat, koji začudo nije oštetio ovo zdanje. Pa ipak, nastupila je nova ideološka vratolomija, a to je bila rekonstrukcija koju su sprovele posleratne, komunističke vlasti. Simboli koji su se odnosili na kraljevsko ili kraljevo vreme morali su munjevito da budu uklonjeni, pa je i dvorski kompleks doživeo potpunu tranformaciju.

Pročitajte još - Beogradske priče: Od Balkanske do Beogradske

Tokom 1953. godine ceo ovaj plato dobija potpuno novu fizionomiju, pa Dvorski park kao i ograda oko njega nestaju sa lica prestonice. U sutšini, Beograd prestaje da bude prestonica, jer više nema ni kralja ni presto, a nova Jugoslavija postaje republika.

Na velikom prostoru pojavljuje se i Trg Marksa i Engelsa, naslovljen po dvojici rodonačelnika komunističke misli, a taj trg i danas postoji u nepromenjenom obliku, s tim da sada nosi ime po Nikoli Pašiću.

OGRADA

Ispred Dvora nekada je postojala ograda koja je opasavala dvorski kompleks, a uklonjena je posle Drugog svetskog rata.

Nove, komunističke vlasti su smatrale da zdanja koja su služila državnoj upravi ne trebaju da imaju barijeru između naroda i vlasti, pa je tako nastradala ova ograda, kao i ona ispred zdanja današnje Skupštine.