Beogradske priče: Pariguz za teške rane junačke

Glavni grad Srbije na svojoj teritoriji ima čak desetak jezera. Istina, nisu velika, ali se prema geografskoj stručnoj terminologiji tako tretiraju. Jedno od njih je Pariguz, čije ime već nagoveštava nekakav veseli prizvuk onoga ko je krstio ovo mesto.

Istražujući neobično ime Pariguza, stigli smo do dr Vidoja Golubovića, autora knjige "Toponimi starog Beograda". Iskusni stručnjak napominje da za mnoge nazive koje nose delovi starog grada nemamo jasno, istorijsko utemeljenje, već mnogo zaključaka baziramo na legendama. U vreme pre dva ili više vekova, prosto, najveći broj stanovnika bio je "temeljno" nepismen, pa osim ostavljanja legendi i predanja nisu mogli potomcima da ostave mnogo više.

SAČMA ISPOD LEĐA

- Postoji priča da su pred početak Prvog srpskog ustanka, na samom početku 19. veka Srbi napravili zasedu jednoj turskoj jedinici - kaže dr Golubović. - Turci, a posebno oni lojalni dahijama, bili su na veoma zlu glasu i među narodnom su rađali strah, ali i bes. Predanje kaže da je jednu takvu grupu sačekala grupa ustanika, da su ih poterali u beg, a da nisu prestali da pucaju za njima ni kad su ovi okrenuli leđa.

PROČITAJTE I: Beogradske priče: Zaboravljeni vrtovi beogradske varoši

Tako su nesrećne haračlije dobile salve sačme u onaj deo leđa koji se prostire na samom kraju kičme. A to se ne bi moglo nazvati preterano prijatnim osećajem.

- Potom su se Srbi primirili, a zbog prijatnog delovanja termalnog izvora na ovom mestu, nesrećni stradalnici su dolazili ovde da "vidaju rane", nadajući se da će topla voda pomoći izlečenju.

Liman džamija

Na ovaj način prilično jednostavno dolazimo do zaključka zašto ovo jezero ima ovako egzotično, ali i slikovito ime.

Kad smo već blizu vode, dr Golubović nas vodi među stare termine koji su oličavali ondašnji Beograd, pa prvo pominje Liman.

- Ova turska reč označava pristanište, a ovo naše nalazilo se baš na mestu stubova koji danas nose Brankov most - dodaje dr Golubović. - Ostalo je zabeleženo da se tu nalazila i Liman džamija. U doba Osmanlija ovo je bilo neobično važno trgovačko mesto u gradu.

Takođe, nekoliko čardaka je krasilo stari Beograd u doba austrijske okupacije od 1717. do 1739. godine.

- To su bile osmatračnice, koje su naši stanovnici prozvali "čardacima". Nalazili su se na svim važnijim saobraćajnicama koje su bile, otprilike, na prostoru današnje Ulice kneza Miloša.

Sa sličnim šarmom naš sagovornik se seća i brda Smutekovac.

- To je uzvišenje koje se nalazi iza današnje pivare BIP. Čeh, po prezimenu Smutek, kupio je ovaj plac kako bi napravio pivaru, i Beograđani, večito skloni nadevanju nadimaka, brže-bolje ovaj deo prozovu Smutekovac.

"PARKET" U CENTRU

BIBIJIN potok smo pominjali u jednom od prethodnih brojeva, a to je bio vodotok koji je tekao današnjom Skadarskom ulicom, a ime je poneo po romskom božanstvu Bibiji.

- Potok je izvirao na današnjem parking-prostoru kod zgrade "Politike", umeo je burno da nabuja tokom proleća i topljenja snega, a varoški Romi su mu dali ime kako bi prizvali zaštitnicu da ih sačuva od bujica.

Hrastove kocke bile su takođe neobičan deo gradskog ambijenta, a naš sagovornik podseća da je početkom 20. veka današnji Trg republike, kao i početak Knez Mihailove ulice, bio popločan drvenim kockama.

Hroničari starog Beograda kažu da je tada centralni deo grada bio "pod parketom", da su drvene kocke ublažavale zvuk ondašnjih zaprega i tramvaja, a da je ovakva dekoracija centralnih delova grada bila prava retkost i u evropskim okvirima.

- Najzad, prvi uređeni beogradski park napravljen je 1864. godine - zaključuje dr Vidoje Golubović. - Bio je to "Finansiski park", koji se i danas nalazi na istom mestu - između zgrade Vlade i Ministarstva finansija.

"Parket" na Trgu

NOVOSADSKI LIMANI

NOVI Sad takođe ima važne delove grada koji nose turske nazive, baš kao što su ih nekada nosili beogradski. Reč "liman", odnosno pristanište danas nose čak četiri novosadska naselja uz obalu Dunava.

LEGENDE I PREDANjA

ZA mnoge delove grada danas sa sigurnošću ne možemo da kažemo odakle potiče njihov naziv. Tako za Petlovo brdo dr Golubović podseća na legendu u kojoj su Turci skupljali harač, a domaće stanovništvo je sklonilo svu stoku i drugo "blago".

Pa ipak, kako kaže legenda, jedan petao je kukuriknuo prerano, pa su "uterivači" poreza ipak shvatili da Srbi skrivaju nešto od onoga što bi morali da predaju poreznicima.

- Ipak, treba biti krajnje obazriv sa legendama - upozorava dr Golubović. - Tako niko ne može sasvim pouzdano da kaže odakle Labudovom brdu ime, baš kao što je isti slučaj sa Carevom ćuprijom. Sa legendama valja biti krajnje obazriv.