Beogradske priče: Borba sa močvarom na Ušću

REFULIRANjE je stručan termin za nasipanje jedne oblasti mokrim peskom. Takva podloga se sleže znatno brže nego da je pesak bio suv, i uskoro se stvara dobra osnova za gradnju.

Tako je ponikao i Novi Beograd, ali ova ideja je bila predratna, a ne tekovina novog, komunističkog društva kako su to proklamovali pobednici takozvane socijalističke revolucije posle Drugog svetskog rata.

Od 1938. do 1941. godine prvo nasipanje oblasti gde se danas prostire Novi Beograd obavili su radnici "Danske grupe" koju su činila dva preduzeća iz ove zemlje: "Hojgor i Šulc" i "Kampsaks".

Njihov posao je bio da izvuku pesak sa dna Dunava i Save i da ga naspu na oblast od Mosta kralja Aleksandra preko cele površine današnjeg parka na Ušću koji svojim značajnim delom i sada nosi ime Park prijateljstva.

Posao je obavljen tako što je u Beograd došao brod "Sidhavn", koji je doplovio iz Danske, i koji je bio specijalno namenjen za tu ulogu.

Dugačkim cevima pesak bi bio izvlačen sa rečnog dna, a potom je na isti način bio raspoređivan po budućoj novobeogradskoj površini.

Podsećamo, u dalekoj geološkoj prošlosti Sava je tekla uz današnju Bežanijsku kosu. Ma kako to iz ove perspektive čudno izgledalo, upravo tako je bilo. Potom se reka postepeno pomerala ka Beogradskom grebenu, ostavljajući za sobom starače ili mrtvaje.

Stučnjaci bi takve baruštine nazivali i fosilna korita. To su tragovi nekadašnjeg toka Save, da bi se njena "seoba" konačno okončala kada je došla pod uzvišenje na kojem i danas stoji Beograd, i odakle nije mogla dalje.

Močvarno tlo koje je reka ostavila za sobom bilo je vekovima nepristupačno i prepuno komaraca, pa su valjda samo barske ptice bile srećne što je stari reljef oblasti između Beograda i Zemuna izgledao tako sumorno.

Posao koji su započeli graditelji 1938. godine bio je početak konačnog obračuna sa barama i živim blatom i peskom. Posleratni nastavljači tog posla imali su još mnogo da rade, kao i da dodatno izbace milione tona peska sa dna Dunava i Save pre nego što su bare i trske konačno zaboravljene.

Tek tada je konačno pripremljen prostor na kojem je moderan deo metropole mogao da zauzme svoje mesto. Doduše, danski izvođači su već imali i spremnu ideju kako bi urbanistički novonastala oblast mogla da izgleda, a predratni graditelji nisu planirali da ovde bude raskošan park koji okružuje današnji Muzej savremene umetnosti.

U to doba je bila osmišljena ideja da se na levoj savskoj obali napravi veliko naselje, sa stambenim zgradama i trgovima, ali ovu ideju je sa istorijske scene skinuo Drugi svetski rat. Kao i mnoge druge.

Ostalo je čak zabeleženo da je veliki arhitekta Dragiša Brašovan predratnim novinarima nagovestio izgradnju Novog Beograda još u februaru 1942. godine. On je najavio podizanje grada "za pola miliona ljudi na levoj obali Save".

MOST NA PALISADAMA

PUT koji je spajao Beograd i Zemun u 18. veku bio je veoma opasan i živopisan. Tokom kratkog perioda od 1717. do 1739. godine, oba grada su bila pod austrijskom vlašću, pa je postojala potreba da budu bolje povezani.

Tada je postojao most na palisadama, drvenim deblima ubodenim u muljevitu podlogu, na kojima je bila postavljena drvena trasa kojom su putnici mogli bezbedno da pređu iz jedne u drugu varoš.