Beogradske priče: Krug dvojke i varoške panorame

TRAMVAJ sa oznakom "2" je od 1924. godine obujmio Beograd i do danas se kreće uglavnom nepromenjenom trasom.

Mnogo toga se izmenilo u gradu od tada. Od kada postoji "dvojka", ovaj grad bio je glavni u nekoliko država. Od predratne Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, preko Kraljevine Jugoslavije, do posleratne, komunističke, koja se više puta preimenovala od Demokratske Federativne, preko Federativne Narodne Republike do Socijalističke Federativne, da bi potom bila, u skraćenoj verziji - Savezna Republika, i, konačno, u "postjugoslovenkom vremenu" ponovo Srbija.

"Dvojka" se sve vreme tih burnih smena strpljivo vrtela ukrug. Tramvaj je kloparao onim delom padine gde je prve fotografije napravio Rus Ivan Groman. Istina, istoričari će vam lako skrenuti pažnju da je njegovo fotografsko umeće bilo ravno i onom, špijunskom, ali to je neka druga priča.

U vreme kada je on snimao omaleni Beograd, niko još nije ni sanjao da će tom strminom da tutnje tramvaji. Naprotiv, u to vreme su hroničari beležili da je put bio izuzetno loš i blatnjav kada padne kiša, pa je knez Mihailo vlastitim novcem platio da takav put poprave kako bi postao "karosabl", odnosno pogodan za prevoz kočijama.

Priča o "Pobedniku"

POTOM stiže period kada je i sama tvrđava postala otvorena za posetioce, jer je do 1928. godine bila isključivo vojna i obuhvatala je Gornji i Donji grad. Tek tada je postignut kompromis da spomenik "Pobednik" bude postavljen na mesto gde se nalazi i danas, umesto na Prestolonaslednikov trg, odnosno Terazije kako taj prostor sada nosi ime.

Panoramski prostor i šetalište do "Pobednika" tada su izgubili vojnu ulogu, mada je ostatak Tvrđave i dalje bio pod vlašću vojske. Sačuvani snimci predstavljaju tadašnju panoramu i poznato stepenište koje je urađeno po projektu Sergeja Kovaljevskog, da bi ga 1928. doradio arhitekta Aleksandar Krstić.

U to vreme, na platou današnjeg Donjeg grada, i dalje postoje stare kasarne. Sve te građevine uglavnom su uništene tokom bombardovanja u Drugom svetskom ratu. U zloslutno vreme pred početak Velikog rata na tom mestu su naši preci polagali zakletvu, pre nego što izađu pred projektile austrougarske artiljerije i pešadijske kuršume koji su ih očekivali na odbrambenim rovovima oko Dorćola.

Drugom polovinom tridesetih godina na desnoj obali Save niče veliki magacinski prostor koji danas prepoznajemo po popularnom nazivu "Beton hala". U to vreme je pristanišni prostor preuređen i uz dodatno nasipanje Sava je "odgurana" na bezbednu udaljenost, jer je pre toga često umela da poplavi Karađorđevu ulicu.

Večna terasa

POGLED na dunavsku stranu reke obuhvatao je baštu restorana "Kalemegdanska terasa" koji se pružao niz Dorćol, a kadrovi sa ondašnje tvrđave na suprotnoj strani prikazuju bare i močvare koje su krasile novobeogradsku obalu Save.

Nosio je oznaku "14" i stizao do hotela "Central" u današnjem centru Zemuna.

DONjI GRAD

PREDEO zakriljen Beogradskom tvrđavom poznat je kao Donji grad, kako su ga, uostalom, vekovima zvali naši prethodnici.

Tokom okupacije u Drugom svetskom ratu, nemačke vlasti su imale ambiciju da ovaj deo oblikuju kao park koji bi bio posvećen njihovoj pobedi, a Beograd je trebalo da bude prozvan Princeugenštat po Eugenu Savojskom koji je oteo Beograd od Turaka 1717. godine.