Beogradske priče: Vremeplov za dva snimatelja i jedan grad

POKRETNA galerija koja je ovih dana ostavila sjajan utisak na sugrađane i dalje privlači pažnju gostu Kalemegdanskog parka, na Savskom šetalištu. Stručnjaci Muzeja grada primenili su oprobanu strategiju, pa pošto ne mogu da prizovu posetioce na stalnu postavku, jer je nemaju, odlučili su da izađu na prestoničke ulice, pa da tamo fasciniraju publiku svojim raskošnim fondovima.

Muzej grada Beograda, podsećamo, duže od veka nema svoju zgradu, ali ima bezbrojne eksponate koji su od izuzetne vrednosti. Među njima su i briljantne kolekcije fotografija Svetozara Grdijana i Aleksandra Ace Simića, snimljene tokom dve međuratne decenije.

Počeci

SNIMCI starog grada dosad su bili izloženi na početku Knez Mihailove, Cvetnog trga, na šetalištu između Brankovog i Starog savskog mosta, a tokom prve nedelje maja biće na Kalemegdanu.

Autor izložbe je viši kustos ovog muzeja Darko Ćirić, koji se dugo bavi briljantnom zaostavštinom ova dva izuzetna fotografa.

- Na izložbi Muzej predstavlja radove foto-reportera Aleksandra Ace Simića, koji je u tom periodu radio za "Politiku", i Svetozara Grdijana, foto-reportera lista "Vreme". Simić je rođen u Beogradu 1898. godine, u kojem je i umro 1971, dok je Grdijan poreklom iz Virovitice, a umro je u zloglasnom logoru Dahau 1945. Fotografije ovih reprezentativnih predstavnika profesionalnog foto-žurnalizma slikaju vizuelni identitet Beograda između dva svetska rata, sa posebnim naglaskom na motive koji ilustruju svakodnevni, intimni život ljudi i prostorne, arhitektonsko-urbanističke okvire beogradske stvarnosti prve polovine 20. veka. Oni predstavljaju autentične hroničare i svedoke epohe koja je istovremeno prošlost, ali i temelj savremenog Beograda.

1933. - Lađe u zimovniku

Na tren se vraćamo u viteško vreme ondašnjeg novinarstva, pa podsećamo da su dva fotografa profesionalno bili rivali i radili su za konkurentske novine, a u isto vreme su bili vrhunski prijatelji koji su to krunisali kumstvom.

Za delo obojice stručnjaci kažu da je od ogromne važnosti za istoriju. Tako je za Simića Milanka Todić zabeležila kako je mu je "uspelo da postigne utisak zaustavljenog vremena", a za njegove snimke beleži da "po snazi kreativnog foto-reporterskog izraza pripadaju najvišim dometima srpske foto-reportaže između dva rata", dok o Grdijanu, nažalost, znamo veoma malo.

1932. - Novinari na zadatku, Terazije

- U odnosu na Raku Rubena, Ristu Marjanovića, Acu Simića, Vojina Đorđevića i druge savremenike, Grdijan je svesno prepušten anonimnosti i zaboravu - objašnjava Ćirić. - U Beograd je došao posle Velikog rata i oženio se Katarinom Katicom Benčić, koja se kasnije vodi kao vlasnik fotografskog ateljea "Foto-Tempo" na Terazijama. Bio je urednik "Novog vremena" u doba okupacije, moguće je da je sarađivao sa Ravnogorskim pokretom i dva puta je bio hapšen. Iako briljantan u svom poslu, što njegovi snimci jasno pokazuju, sudbina ga primorava da završetak rata dočeka u koncentracionom logoru, pa je od posledica boravka u Dahauu i preminuo.

Svetozar Grdijan

U drugoj polovini dvadesetih godina prošlog veka dolazi do promene vizuelne forme dnevne štampe. Fotografija postaje novi sadržaj koji obogaćuje ponuđenu informaciju i neposredno utiče na broj čitalaca, tiraž i konkurentnost novina. Tada su izlazili najveći dnevni listovi "Vreme", "Politika" i "Pravda", koji ulažu mnogo u razvoj redakcija fotografije.

1933. - Miting na Pozorišnom trgu

Zbirke

KOLEKCIJE oba autora su vlasništvo Muzeja grada i umešnost autora vraća nas direktno u doba u kojem su snimci nastali.

Tako nas ova Ćirićeva šetnja vodi kroz predele Beograda na kojima vidimo lađe u zimovniku i pijacu na Cvetnom trgu, raznosače leda, budući da frižideri nisu postojali; izgradnju Tehničkog fakulteta, snimatelje i fotografe u akciji, ambijente političke agitacije...

1927. - Transport aviona kroz Knez Mihajlovu

NADA CARINA

Svi Beograđani prepoznaju potpis Nade i Koste Carine, prevodilaca koji su obradili bezbroj filmova emitovanih putem televizije ili na bioskopskom platnu.

Ovog puta Ćirić otkriva i činjenicu da je Nada Carina kći Svetozara Grdijana, i da je putem ove izložbe najzad dočekala da delo i lik njenog oca budu rehabilitovani na najbolji način, u srcu Beograda koji je toliko voleo.

BOZADžIJE

1925. - Prodavci boze i limunade

Prodavci boze i limunade bili su svakodnevni dekor centralnih delova Beograda, a Simić ih beleži 1925. godine. Duž gradskih ulica i pored pijaca nudili bi osveženje prolaznicima tokom toplih, letnjih dana.

1932. - "Šondina" kola za prevoz leda

PRVA KANTA

Na jednoj fotografiji zabeleženo je čak i postavljanje prve ulične, metalne kante za smeće, koja je bila pričvršćena za banderu. Snimak je napravio Aca Simić.

1928. - Prva kanta u Kolarčevoj

Aleksandar Aca Simić