Beogradske priče: I gradske fasade pamte kuršume iz Drugog svetskog rata

ŠETAČ koji na beogradskim ulicama podigne glavu i uperi pogled uvis, neretko će biti suočen sa ožiljcima na gradu. Njih su ostavile borbe koje su se u Beogradu odvijale više od šest decenija, u oktobru 1944. godine, kada su sovjetske i partizanske trupe oslobađale glavni grad od nacističkih okupatora.

Šetnju smo započeli na početku Ulice despota Stefana, gde čeona fasada zgrade i danas samo delimično skriva mesta gde su u nju udarali puščani i pištoljski meci. Slično je i sa prvim zdanjem pored nje, današnjim Domom armije, a nekada Ratničkim domom.

Šetnja naniže, Francuskom ulicom, vodi nas direktno pred ulaz u Crkvu Aleksandra Nevskog. Iznad ulaza u ovaj hram i sada se jasno očitavaju mesta gde su nekada udarali kuršumi.

Samo nekoliko stotina metara odatle, ponovo priča o sukobima i rafalnoj paljbi koja se i sada ocrtava na zgradi koja se nalazi na raskršću ulica Strahinjića Bana i Kapetan Mišine.

Uz grubu buku današnjih automobila i vrevu saobraćaja u uzavreloj prestonici, teško je zamisliti onaj grad, koji je bio znatno manji i kroz čiju su tišinu i strah pred veliki vojni sukob stanovnici tiho potražili mesta u zaklonu.

Beograd je pre Drugog svetskog rata imao nešto više od 300.000 stanovnika, mnogi koji su mogli povukli su se na sela, ukoliko su imali nekoga od prijatelja ili rodbine kod koga bi mogli da se sakriju, i sve je bilo znatno drugačije nego danas.

Zato bi pretpostavka o silini sukoba protkanoj rafalima mogla da označava sav užas u koji su utonuli ondašnji stanovnici, već četiri godine pod pritiskom stalnih ratnih vesti.

Put nas je dalje odveo ka zdanju „Železnica Srbije“, odnosno CIP, u Nemanjinoj ulici, gde opet očitavamo ovakve tragove na veoma lepom zdanju.

Ožiljci na ovoj zgradi nisu začuđujući, naprotiv, oni su bili više nego očekivani, jer su tokom operacija oslobađanja sovjetski tenkovi vodili najžešće borbe sa Nemcima spuštajući se sa Slavije ka zgradi Železničke stanice. Kod ove zgrade borbe su bile najžešće, jer su se nacisti upravo u njoj najbolje utvrdili.

Posle oslobođenja od nacističke okupacije mnoga zdanja su morala da budu porušena, jer više nije imalo smisla obnavljati ih. Druge zgrade su renovirane, ali je na njima, kao što se očitava nekoliko decenija kasnije, ipak ostalo po nekoliko ucrtanih ožiljaka, da pažljivog posmatrača uvedu u sećanja na pogibeljne priče s kraja Drugog svetskog rata.