Puč pripreman godinama

VIŠE nema dileme kako je izveden puč kojim je oboren namesnički režim 27. marta 1941. i ko su bili domaći protagonisti!

Kominterna je 1924. objavila platformu za borbu protiv Jugoslavije. Rečeno je da su narodi Jugoslavije i nacionalne manjine ugroženi od Srba, da je srpski narod hegemonistički.

Preko agenata su širene ocene da je jugoslovenska država glavna imperijalistička snaga ne samo na Balkanu nego i u Evropi, da je Srbija okupirala Hrvatsku, Sloveniju i druge jugoslovenske zemlje, a da je srpski narod onaj koji ugnjetava sve druge narode u Jugoslaviji.

Komunistička partija Jugoslavije, koja je od ubistva Milorada Draškovića u Delnicama 21. jula 1921. godine bila u ilegalnosti, prihvatila je sve ocene Kominterne o srpskom narodu i definisala koncept likvidacije Jugoslavije odlukama 4. kongresa KPJ u Drezdenu 1928. godine. Valja podsetiti da je posle 6. januara 1929. KPJ pozvala narode na oružani ustanak obrazlažući da je kraljev državni udar izvršen da bi se Jugoslavija pripremila za napad na Sovjetski Savez!

Posle kongresa KPJ u Beču, 1926. godine, srpski komunisti su prihvatili rezoluciju, u kojoj se navodi da su u Jugoslaviji potčinjene Slovenija, Hrvatska, Makedonija, Crna Gora i Vojvodina, a da su Srbi - potčinitelj u najširem smislu te reči. Uz to, partijski list "Proleter" u decembru 1932. piše: "U posljednje vrijeme počinje da se širi, osobito u Lici i Sjevernoj Dalmaciji, ustaški pokret protiv srpskih okupatorskih vlasti. (...) Komunistička partija pozdravlja ustaški pokret ličkih i dalmatinskih seljaka i stavlja se potpuno na njegovu stranu. Dužnost je svih komunističkih organizacija i komunista da taj pokret pomognu i predvode."

Najozbiljniju organizaciju sa ciljem da se obori režim formirao je pod okriljem dnevnika "Politika" njen direktor i glavni i odgovorni urednik Vladislav Ribnikar, posle svog povratka sa puta u SSSR 1928.

Nezavisno od oficira koji su kovali zaveru, članovi Srpskog kulturnog kluba su obrazovali 1938. godine tajno udruženje "Konspiracija", sa ciljem da se obori namesnički režim.

Ova organizacija osnovana je po ugledu na "Crnu ruku" i vrbovala je članove po istom metodu kako su to nekada činili Apis i drugovi. Civile je u petorke okupljao Slobodan Jovanović, a oficire bivši "crnorukci" Antonije Antić, Velimir Vemić, kao i zet Dragiše Vasića major Srba Popov.

Sovjetski obaveštajac Mustafa Golubić (1889-1941) osnovao je svoju nezavisnu mrežu u Beogradu, kojom je rukovodio iz Beča "Crveni kamerni orkestar".

On 1921. organizuje atentat na kralja Aleksandra. Kasnije, uspešno organizuje ubistvo Lava Trockog u Meksiku. Staljin ga šalje (februar 1941) u Beograd sa zadatkom da ubije Tita i da podigne ustanak. Njegove planove Titu je otkrio Rodoljub Čolaković. Posle dizanja u vazduh smederevske tvrđave (5. jun 1941) potkazan je Gestapou i uhapšen. Ispitivao ga je i mučio potpukovnik Gestapoa Hans Helm. Mustafa je streljan u Pionirskom parku. Posle ulaska Crvene armije u Beograd njegovi posmrtni ostaci su preneseni u Moskvu.

Njegovom orkestru pripadali su između ostalih: Ljubica i Pavle Popović, Čile Kovačević, Blagoje Nešković, Radivoje Uvalić, Čeda Popović, Živojin Pavlović, Rodoljub Čolaković, Voja Nikolić, Pavle Bastajić, Vlajko Begović, Dragiša Vasić, Čedo Kruševac, Ratko Pavlović, Vuk Dragović (veza između vlasnika "Politike" Vladislava Ribnikara i Mustafe Golubića), Božin Simić...

Aktivnu ulogu u puču imaju i Radoje i Živan Knežević, Milan Gavrilović, Miša Trifunović, Miloš Tupanjanin, Jovan Đonović, braća Popovići - Sava, Uglješa i Žarko.

General Bora Mirković smatra se za glavnog pučistu. Evo kako je on Dragiši Cvetkoviću objasnio svoje motive nekoliko godina posle rata:

"Pre nego što sam odlučio da izvršim državni udar, lomio sam se danima, da dođem do tebe, i da u prijateljstvu, koje je već vladalo među nama, potražimo zajednički izlaz iz stvorene situacije. I pokolebam se u poslednjem momentu, kad sam se već bio spremio da tražim prijem i sastanak s tobom.

„Sve je ovo bila istorijska nužda, i kao da je sve s neba dolazilo, a radi grehova počinjenih na svima stranama državnog i društvenog života, došla je i kazna. (...) a što se sve pak onako desi, kako ti napred rekoh: Božja promisao."

General Mirković je duži niz godina radio na pripremi puča. Vidi se to i iz njegovih zapisa: "Duhovno sam sve pripremio. Bila je potrebna samo jedna zapovest i sve bi bilo izvršeno takoreći u magnovenju. Moje familijarne nezgode sprečile su me u tome, jer sam očekujući poboljšanje u porodičnom životu propustio momenat da ostvarim moju već utvrđenu zamisao.

„Da sam još tada izvršio udar narodnog oslobođenja, ratni događaji iz 1941. godine ne bi nas zatekli ovako nepripremljene. Sve ono što je vuklo zemlju u blato desetinu godina trebalo je, po mojoj zamisli, da se utopi u krvi, bespoštedno i do poslednjeg krivca, pa makar to išlo i do miliona."

Ipak, sticajem okolnosti, ovaj zanesenjak sa visokim činom uspeo je da ostvari svoju zamisao 27. marta 1941. godine.

U Beču, 25. marta, Dragiša Cvetković je, u ime Vlade Kraljevine Jugoslavije, potpisao protokol o pristupanju Jugoslavije Trojnom paktu.

(Nastaviće se)