Robija u oba rata

 PATRIJARH srpski Gavrilo rođen je kao Đorđe Dožić 17. maja 1881. godine u selu Vrujci u Donjoj Morači, u ondašnjoj Kneževini Crnoj Gori. Posle završene niže gimnazije u Beogradu i Bogoslovsko-učiteljske škole u Prizrenu, zamonašio se 26. februara 1900. u manastiru Sićevo kod Niša. Bogoslovski fakultet završio je u Atini, gde je 1909. odbranio i doktorat iz teoloških nauka. Jedno kraće vreme je proveo u Francuskoj i Švajcarskoj. Pre izbora za patrijarha bio je glavni sekretar manastira Hilandar, a potom upravnik Srpske škole u Carigradu. Zatim je postavljen za mitropolita raško-prizrenskog 1911, pa pećkog 1915, potom crnogorsko-primorskog 1920, odakle je 2. avgusta 1938. svečano ustoličen na “presto Sv. Save” u Peći na praznik svetog Ilije.
Dobar deo Prvog svetskog rata patrijarh je proveo u zarobljeništvu u logoru Cegle u Mađarskoj. Već početkom Drugog svetskog rata Gavrila Dožića uhapsili su Nemci u manastiru Ostrog. Kraće vreme bio je u zatvoru u Sarajevu i Beogradu. Potom je bio u kućnom pritvoru u manastirima Rakovica i Vojlovica, i na kraju zajedno sa vladikom žičkim Nikolajem Velimirovićem interniran je u zloglasni logor Dahau. Radom Srpske crkve tokom njegovog utamničenja rukovodio je mitropolit skopski Josif Cvijović. Po završetku Drugog svetskog rata i nevoljnog boravka u izgnanstvu vratio se u zemlju 14. novembra 1946.
U Drugom svetskom ratu žestoko je stradala Srpska crkva. Ubijeni su: mitropolit dabrobosanski Petar, episkop banjalučki Platon, episkop gornjokarlovački Sava, češkomoravski Gorazd i 515 sveštenika, monaha i veroučitelja. Godine 1942. mošti sv. kneza Lazara i drugih svetitelja prenete su iz fruškogorskih manastira u Beograd kako bi bile sačuvane. A po završetku Drugog svetskog rata Crkvi ne samo da nije isplaćena ratna šteta od 3.311.637.509 dinara, već su nove vlasti oduzele crkvi oko 70.000 hektara zemljišta i 1.180 zgrada. Bogoslovski fakultet je 1952. izbačen sa Beogradskog univerziteta zbog patrijarhovog odbijanja da se razmotri pitanje “Makedonske crkve”.
Patrijarh srpski Gavrilo uspeo je i u ovim nepovoljnim vremenima za crkvu da povoljno reši finansije SPC, da podigne internat Bogoslovskog fakulteta u Beogradu i da uz učešće svih članova Svetog arhijerejskog sabora i predstavnika Ruske i Bugarske crkve osvešta temelje hrama Svetog Save. Za vreme Dožićeve uprave Crkvom formirane su već 1947. nove eparhije i izabrano šest episkopa, a prerađen je i dopunjen Ustav Srpske crkve iz 1931. Patrijarh Gavrilo je umro 7. maja 1950. u Beogradu. Sahranjen je u Sabornoj crkvi u Beogradu između Miloša i Mihaila Obrenovića.
Patrijarh srpski Vikentije bio je na čelu SPC od 1950. do 1958. godine. Rođen je 1890. u Bačkom Petrovom Selu kao Vitomir Prodanov. Završio je Srpsku pravoslavnu veliku gimnaziju u Novom Sadu 1909, i Srpsku pravoslavnu bogosloviju u Sremskim Karlovcima 1913. godine. Diplomirao je na beogradskom Filozofskom fakultetu istoriju Srba, opštu istoriju i istoriju Vizantije. Bio je po ondašnjem opštem mišljenju bogoslovski i filozofski veoma obrazovan sveštenik. Zamonašio se 1917, a potom je jedno vreme obavljao dužnost sekretara Sv. arhijerejskog sinoda. Vikarni sremsko-karlovački episkop je postao 1932. godine, a potom zletovsko-strumički 1939. Ohridsko-bitoljskom i Sremskom eparhijom upravljao je od 1940. pa sve do izbora za srpskog patrijarha. Po izričitoj želji vladike žičkog Nikolaja Velimirovića, koji je tada živeo u SAD kao emigrant, episkop Vikentije zamenjivao ga je u njegovoj, Žičkoj eparhiji. Za srpskog patrijarha Vikentije je izabran 1950.
Tokom svog relativno mirnog vođenje srpske crkve patrijarh Vikentije je uspostavio veze sa sestrinskim pravoslavnim crkvama koje su, zbog promene političkih sistema, dobile potpuno novu društvenu ulogu, pa je valjalo uspostaviti i nove oblike saradnje. Patrijarh je uspeo da reši pitanje socijalnog i penzionog osiguranja sveštenika, što, u uslovima dominantnog ateističkog državnog sistema vlasti, nije bilo nimalo jednostavno.
I patrijarh Vikentije je umro je pod zagonetnim i do danas do kraja nerazjašnjenim okolnostima 5. jula 1958, i to neposredno posle redovnog zasedanja Svetog arhijerejskog sabora na kome nije priznata tzv. Makedonska pravoslavna crkva.
Sahranjen je u grobnici pored mitropolita Mihaila u beogradskoj Sabornoj crkvi. Patrijarh German je rođen 1899. u Jošaničkoj Banji kao Hranislav Đorić.
Osnovnu školu je u pohađao u Velikoj Drenovi i Kruševcu, a devetorazrednu bogosloviju u Beogradu i Sremskim Karlovcima. U Parizu je jedno kraće vreme studirao prava, a Pravoslavni bogoslovski fakultet završio je u Beogradu 1924. U čin đakona rukopoložio ga je episkop žički Jefrem. Jedno vreme je bio pisar duhovnog suda u Čačku, profesor veronauke u gimnaziji, i nakon rukopoloženja u prezvitera 1927, postavljen je, kako piše episkop Sava, za paroha u Miokovcima, a potom i za paroha u Vrnjačkoj Banji. U periodu od 1938. pa sve do 12. juna 1961. kada je izabran za vikarnog episkopa moravičkog bio je referent Svetog arhijerejskog sinoda. Zamonašio se 7. jula 1951. u manastiru Studenica pošto je ostao udovac. Za episkopa budimskog izabran je 1952, ali do ustoličenja nije došlo jer se, kako se navodi u Kalendaru SPC, nije mogla dobiti saglasnost tadašnjih mađarskih građanskih vlasti.
Od 1952. German je bio administrator Budimljansko-polimske i Raško
-prizrenske eparhije. Nakon smrti episkopa Nikolaja 1956. godine ustoličen je za episkopa u Žičkoj eparhiji.
Za patrijarha srpskog German je izabran 13. septembra 1958. Kao naslednik patrijarha Vikentija, German se suočio sa dva velika problema: dogodio se veliki raskol u Americi kada se episkop Dionisije Milivojević odvojio sa delom sveštenstva i pastve od crkve 1963, i drugo, stvorena je Makedonska pravoslavna crkva u Skoplju. Germanu, kako svedoči Dejan Medaković u svojim dnevnicima, nije bilo lako. Svaki njegov pokret se pratio i sudilo mu se ne baš blagonaklono. Optuživali su ga za kolebljivost, za izbegavanje odlučne reči i za popustljivost prema vlasti, a previđali su dramatične okolnosti u kojima je delovao.

...A SRCE BUDNO

PATRIJARH German je na drugi dan obeležavanja 600. godišnjice Kosovske bitke polomio kuk, pa je, pošto nije mogao da obavlja redovne crkvene dužnosti, penzionisan 1990. Preminuo je 27. avgusta 1991. godine. Sahranjen je u beogradskom hramu svetog Marka. Na njegovom grobu po izričitoj patrijarhovoj želji stoji zapis: ”Ja spavam, a srce moje je budno”.

KRAJ