Sve Varnavine bitke

POSLEDNJI patrijarh i mitropolit karlovački Lukijan Bogdanović na čelo crkve je došao na pomalo dramatičan način. Izbor novog mitropolita-patrijarha bio je zakazan za 28. jul 1908. godine. Na samom glasanju za novog mitropolita najveći broj glasova, 40, dobio je vršački episkop Georgije Zmajević, dok je episkop pakrački Miron Nikolić dobio 30 glasova. Pošto car nije hteo da potvrdi ovaj izbor, održan je, 19. septembra 1908, drugi izborni krug. Tada je za mitropolita-patrijarha bio izabran bački episkop Mitrofan Šević, ali je on obavestio komesara “da se ne može primiti izbora za patrijarha koji je na njega pao”. Posle ove Ševićeve izjave komesar je naredio novi, treći izbor, koji je održan 22. septembra 1908. godine i na kome je izabran budimski episkop Lukijan Bogdanović. Car je potvrdio ovu odluku sabora i Lukijan Bogdanović je postao, igrom sudbine, poslednji patrijarh srpski i mitropolit karlovački 25. septembra 1908.
U vreme njegove patrijaršijske vlasti “prilike u Karlovačkoj mitropoliji nisu bile lake.” Godine 1907. donet je Aponjijev zakon “po kome je uveden mađarski jezik u sve nemađarske škole kako bi se lakše nemađari mađarizovali”. A 11. jula 1912. godine mađarska vlada je donela “naredbu” kojom se stavlja van snage ceo niz zakonskih propisa koji su regulisali život u Karlovačkoj mitropoliji, čime je faktički “srpska narodna autonomija ukinuta”.
PokuŠaj mađarskih vlasti da patrijarhovo sedište premeste u Budimpeštu, da odvoje patrijarha od naroda, i time “obezglave srpsku crkvu” nije uspeo zahvaljujući žestokom protivljenju celokupnog srpskog sveštenstva.
Plodna delatnost patrijarha Lukijana Bogdanovića naglo je prekinuta njegovom misterioznom smrću 4. 9. 1913. godine. Za vreme lečenja u banji Bad Gastajnu, Lukijan je iznenada nestao prvog septembra. Njegovo telo je pronađeno mesec dana kasnije u reci Ahi.
Poslednji karlovački mitropolit Lukijan Bogdanović sahranjen je u Gornjoj crkvi u Sremskim Karlovcima.
Posle Bogdanovićeve smrti, dužnost administratora Mitropolije preuzeo je, prema članu 5. ustrojstva Svetog arhijerejskog sabora, od 25. maja 1911, pakrački episkop Miron Nikolić kao najstariji sveštenik po posvećenju. Car je 13. oktobra 1913. godine za novog administratora Mitropolije postavio gornjokarlovačkog episkopa Mihaila Grujića, koji je umro 20. februara 1914. godine. Tri dana kasnije, 23. februara 1914, episkop Miron je po drugi put preuzeo rukovođenje Mitropolijom, da bi ga car 13. marta 1914. godine i zvanično postavio za administratora. Za episkopa Mirona je rečeno da je “svojim taktom prema državnim vlastima uspevao da otkloni ili ublaži mnoge nevolje” koje su se nadvijale nad crkvom. Na položaju episkopa ostao je sve do 26. aprila 1919. kada je upravu nad mitropolijom predao dr Georgiju Letiću, episkopu temišvarskom, koji je na mestu administratora ostao sve do oslobođenja Vojvodine i njenog pripajanja Srbiji.
Naslednik prvog srpskog patrijarha obnovljene Pećke patrijaršije bio je Varnava, rođen u Pljevljima 29. avgusta 1880, kao Petar Rosić. U Prizrenu je završio bogoslovsko
-učiteljsku školu 1900, i Duhovnu akademiju u Petrogradu 1905. godine. Zakaluđerio se 30. aprila 1905; 6. maja je postao đakon, a 6. juna dobio je prezviterski čin i kao sveštenik, pri Srpskom poslanstvu u Carigradu, jedno vreme je upravljao tamošnjom srpskom školom, pisao u jedinom časopisu na srpskom jeziku u Turskom carstvu “Carigradskom glasniku” i održavao zvanične veze sa Vaseljenskom patrijaršijom. Zatim je bio izabran za episkopa glavničkog, a 18. marta 1910. za episkopa veleško-debarskog.
Kao episkop Varnava otvoreno se suprotstavljao bugarskoj Egzarhiji. Slom Srbije zatekao ga je, kako piše dr Đoko Slijepčević, u Bitolju, odakle je otišao u Solun, a odatle preko Atine, Francuske i Engleske u jednu delikatnu političku misiji u Rusiju.
Zatim se 1917. godine vraća na Krf, odakle odlazi u Solun i potom, zajedno sa vojskom, u Srbiju.
Varnava je bio energični i poletni upravnik crkve sa “urođenim gostoprimstvom” stečenim u carskoj Rusiji i Carigradu. U bogosluženju je zaveo savršeno “blagoljepije”. Njegovom inicijativom je na mestu stare Beogradske arhiepiskopije podignuta nova zgrada Patrijaršije.
Varnava je inicirao i donošenje novog crkvenog ustava 1932. godine. Odlučno se suprotstavio velikim privilegijama Rimokatoličke crkve u ondašnjoj Jugoslaviji.
Na vrhuncu društvene krize izazvane namerom vlade da usvoji Konkordat (ugovor) sa Vatikanom, srpski patrijarh Varnava je iznenada u noći 23. na 24. jun 1937. godine umro.
Mada je duže bolovao, patrijarhova smrt u vreme izglasavanja Konkordata u Narodnoj skupštini toliko je uzburkala javnost da je počelo otvoreno da se govori da je Varnava otrovan kako bi se u njegovom odsustvu usvojio ugovor sa Vatikanom.
U danu usvajanja Konkordata u Narodnoj skupštini došlo je do velikih demonstracija protiv vlade u Beogradu. Uprava grada zabranila je da litija prođe Knez Mihailovom ulicom, već je odredila “da se ide Vasinom ulicom, Kolarčevom, pa preko Terazija ka Slaviji.”
Organizatori ove litije hteli su, po svaku cenu, da prođu Knez Mihailovom ulicom i to u vremenu od 16 do 20 časova kada je u njoj bilo puno sveta. Litija je naišla na jak otpor žandarma.
Nastala je velika gužva i galama; povici protiv vlade i Konkordata, koškanje policije i demonstranata i na kraju do tuče sa policijom.
Patrijarh Varnava je sahranjen u malom hramu Svetog Save na Vračaru.

PAŠIN ČOVEK
POSLE sloma Prvog ustanka, za novog beogradskog mitropolita izabran je Dionisije II, sveštenik iz Niša, poznat u narodu i kao pop Dina. Na mitropolitskoj stolici ostao je samo dve godine.
Kraće vreme pre zavladičinjenja u Carigradu, Dionisije II je bio lični prevodilac Huršid-paši. Kada je postao beogradski mitropolit, Dionisije je postavio Milosava Zdravkovića Resavca za svog pisara. A posle Miloševog pobedničkog ulaska u Beograd i okončanja Drugog srpskog ustanaka, Dionisije je zajedno sa Turcima napustio Srbiju.
U to vreme u Srbiji su bili beogradski i užičko-šabački mitropoliti koji su, kako ističe Grujić, “nosili naslov arhiepiskopa i mitropolita, iako su faktički bili samo episkopi”. Dionisije II je umro 1915.
(Nastaviće se)