Jadi kneginje Milice

OBIČAJ da patrijarha bira državni sabor i vladar prekršen je posle smrti Save IV dogovorom između kneza Lazara i Đurđa Balšića, gospodara Zete i Peći, da patrijarha bira sam sabor arhijereja i igumana. Krajem septembra 1375, sastao se u Peći, crkveni sabor arhijereja koji je, posle puno prepirki, jer je bilo "mnogo pretendenata i ambicioznih kandidata", kako tvrdi Purković, izabrao za pećkog patrijarha jednog pravog isposnika-pustinjaka, čuvenog starca Jefrema.
Tako je kao treći po redu pećki patrijarh 3. 10. 1375. bio izabran Jefrem. Rođen 1311. godine kod Trnova u današnjoj Bugarskoj, pre ustoličenja živeo je kao isposnik u Hilandaru, odakle je prešao u jednu isposnicu na vrhu Svete gore u kojoj je vodio "pustinožiteljski život". Posle Turske okupacije Svete gore, Jefrem je prešao u Srbiju, u "pustinju u okolinu manastira Dečani", a potom je u "pećini ždralskog tesnaca" u okolini Peći, proveo oko godinu dana. Jefrem se 1382. godine odrekao "dostojanstva pećkog patrijarha" i ponovo povukao u Dušanovu zadužbinu, velelepni manastir Svetih arhangela kod Prizrena, gde se "podvižavao" devet godina. Na mestu patrijarha zameni ga je Spiridon.
Posle smrti patrijarha Spiridona, na patrijaršijski presto je ponovo, u ona teška vremena nastala posle Kosovskog boja, izabran patrijarh Jefrem koji je na crkvenom tronu ostao sve do 1392. kada je za patrijarha izabran Danilo. Patrijarh Jefrem se povukao u "svoju prvosazdanu pešteru blizu Srednje gore" u Ždrelu, gde je ostao do smrti 15. juna 1399. Sedam godina posle njegove smrti u Pećkoj patrijaršiji su otkrivene njegove mošti, ali nisu izvađene, nego mu je na grobu patrijarh Sava V, podigao grobnicu.
Patrijarh Jefrem je proglašen za sveca, a episkop Marko mu je napisao žitije i službu.
ZA četvrtog srpskog patrijarha 17. maja 1379. godine izabran je Spiridon. On je prethodno bio melnički mitropolit i na tom položaju je, kako ističe Grujuć, "zagorčavao" život Carigradskoj patrijaršiji, izdavanjem "diplome" crkvi u braničevskom Ždrelu, davanjem samostalnosti i manastiru Gornjaku, i proširenjem crkvene jurisdikcije Braničevskoj oblasti, čime je rušio "uspostavljenu carigradsku crkvenu vlast u Podunavlju".
Knez Lazar, koji je inače dobro poznavao mitropolita Spiridona, mislio je da upravo on kao izuzetni pastir SPC sposoban da bude novi upravnik crkve. Kao patrijarh Spiridon je, po crkvenim izvorima, značajno uticao na duhovni preporod Srbije u Podunavlju i Posavini u vreme vladavine kneza Lazara. Sve do Kosovskog boja 1389. godine, patrijarh je bio lični savetnik kneza Lazara.
Spiridon se pominje u jednom spisu iz 1379. u kojem se, kako navodi Slijepčević, ističe da je patrijarh "sa celim saborom svete i velike naše crkve" potvrdio darove kneza Lazara manastiru Ždrelu. Tom prilikom je potvrdio i povelju kneza Lazara crkvi Vavedenje sv. Bogorodice na Ibru. Zajedno sa knezom Lazarom Spiridon je 2. marta 1382. godine odobrio osnivanje manastira Drenče, zadužbinu monaha Dorogeja i njegovog sina Danila. Ovaj manastir je bio kinovitski, jer se u povelji naglašava, da posle smrti Danila, igumana treba da bira samo manastirsko bratstvo iz svojih redova.
Patrijarh Spiridon je, kako piše Slijepčević, verovatno bio onaj patrijarh, koga Konstantin Filozof pominje, i koji je kneginji Milici, udovici kneza Lazara, odobrio da svoju kćerku Oliveru pošalje u harem sultanu Bajazitu.
Patrijarh Spiridon je umro 11. avgusta 1389. godine. I on je kanonizovan za svetitelja, a mošti mu počivaju u crkvi svetog Dimitrija u Pećkoj patrijaršiji.
Posle Spiridonovog upokojenja, na tronu poglavara srpske crkve godinu dana je ponovo stolovao treći srpski patrijarh Jefrem, a onda je u proleće 1391, na saboru koji je sazvao knez Stefan Lazarević, najverovatnije u manastiru Žiča, za petog po redu patrijarha ustoličen Danilo III.
O Patrijarhu Danilu III sačuvano je vrlo malo podataka. Na jednoj povelji, koja potvrđuje da su učinjeni pokloni ruskom manastiru Sv. Pantelejmon na Svetoj gori, Danilo se potpisuje kao "Danilo, po milosti božjoj preosvećeni patrijarh Srbima i Primoriju". Danilo se pominje i u povelji despota Stevana Hilandaru, iz 1392. godine, kojom se poklanja jedna crkva sa nekoliko sela na Ibru. Godine 1395. patrijarh Danilo je potvrdio i darove kneginje Milice, "tada već monahinje Jevgenije", manastiru Sv. Pantelejmon na Svetoj gori. Za ime ovog srpskog crkvenog patrijarha vezuje se i prenos moštiju kneza Lazara iz crkve Svetog spasa u Prištini u manastir Ravanicu, zadužbinu srpskog kneza. Tom prilikom Lazar je kanonizovan za sveca.
Patrijarh Danilo III bavio se i književnošću. Napisao je "Pohvalu knezu Lazaru", koja je po oceni književnih kritičara "pisana s ukusom i spada među najlepše književne tvorevine starije srpske književnosti". Danila III je napisao i "Slovo o Simeonu Nemanji", "Slovo o Svetom Savi", "Žitije i služba kralju Milutinu", i "Stihove o svetom Simeonu i kralju Milutinu".
Danilo III je upravljao crkvom u teškim vremenima kada je Srbija bila vazalna država kojom je, do punoletstva sina Stefana, upravljala udovica kneginja Milica.
O šestom srpskom patrijarhu Savi V zna se malo. Zna se da je nasledio Danila III, da je 1400. obavio sahranu patrijarha Jefrema, koji je posle povlačenja sa crkvenog trona živeo kao pustinjak, da je 1406. njemu u čast podigao grobnicu u Peći gde je i sahranjen i da je, kako je episkop Marko iz Hvosna opisao u "Žitiju svetog Jefrema", posle sedam godina, na saboru, održanom 1407. godine, kojim je predsedavao Sava V, patrijarh Jefrem kanonizovan i proglašen za svetitelja. Iz jedne povelje kneginje Milice, tada već monahinje Jevgenije, "doznajemo" da je ona posetila Visoke Dečane i da je u svojoj darovnici napisala da je manastir vrlo prikladan za "inočesno prebivanje".

NEPOZNATI DANILO IV
SAVA V se za života potpisivao kao "patrijarh Srba i Grka". Umro je 7. oktobra, ali se, kako navodi Slijepčević, ne zna godina smrti. Posle smrti Save V, na tron srpske pravoslavne crkve ustoličen je, i to kao sedmi patrijarh, Danilo IV. O njemu u crkvenoj istoriji nema nikakvih podataka. Ne zna se ni kada je ni gde je ustoličen. Zabeleženo je jedino njegovo ime. Na vlasti je ostao nekih godinu dana kada ga nasleđuje patrijarh Kiril. Neki viđeniji istoričari Srpske pravoslavne crkve čak i ne pominju postojanje Danila IV.
(Nastaviće se)